NFF: Sander Veenhof over Patent Attent

Kritiek op de verbeterde werkelijkheid?

Een van de producties in de interactieve competitie op het Nederlands Filmfestival is de AR-app Patent Attent. Opvallend is dat maker Sander Veenhof hiermee juist kritisch kijkt naar die alom bejubelde Augmented Reality-techniek die virtuele beelden mengt met de werkelijkheid.

Wordt na Virtual Reality nu AR het nieuwe ding? Augmented Reality, dat betekent dat we bijvoorbeeld via onze nieuwe, met een AR-app uitgeruste smartphone zomaar een prachtig kunstwerk in onze kamer zien staan. Of tussen de struiken van het park allerlei monsters ontdekken zodat het lijkt of de echte wereld is veranderd in een sf-game. De Pokémon Go-rage was vorig jaar al een sprekend voorproefje. Realiteit en fictie die naadloos ineen vloeien, dat is echt iets anders dan de VR-bril die je juist afschermt van de wereld.

Bij de introductie van de nieuwe iPhone X suggereerde Apple-voorman Tim Cook onlangs dat AR net zo baanbrekend gaat worden als de smartphone. Dat wachten we af. In ieder geval kan ik op het Nederlands Film Festival met de Hololens van concurrent Microsoft alvast Patent Attent uitproberen.

Digitaal kippengaas
Zodra Sander Veenhof mij dit skibril-achtige geval opzet begint zijn app Patent Attent de omgeving te scannen in een poging alles te herkennen. Dat gaat via een online-verbinding met een beeldherkenningsdatabase van Microsoft. "Stoeltjes identificeren heeft Microsoft bijvoorbeeld nog wat moeite mee," licht Veenhof toe, "maar mensen worden snel herkend."

Patent Attent omhult ze vervolgens met een soort digitaal kippengaas, gaat op zoek naar van toepassing zijnde patenten en toont de patent-schetsen. Redelijk abstract dus, maar waar het om gaat is het bijbehorend commentaar. Als iemand bijvoorbeeld naar je zwaait laat Patent Attent weten: "Ik zie je vriend zwaaien, maar ik mag niet vertellen wat dat betekent, want dat valt onder patent nummer 274550 van Emblaze."

Dat is iets heel anders dan we op grond van alle enthousiaste toekomstvisioenen hadden verwacht. Wil Veenhof onze AR-voorpret bederven? "Soms is dat wel eens goed", beaamt hij. "De verwachtingen zijn wel erg hoog opgelopen en sommige mensen zijn te snel onder de indruk geraakt. Nu alle grote techniekreuzen, waaronder Apple en Microsoft, AR omarmen kan het een waardevolle toepassing worden, maar ook een die een grote impact heeft. Stel je voor dat we over vijftien jaar de hele dag zo’n bril op hebben die ons van allerlei informatie voorziet. Dat heeft dan een grote invloed op ons doen en laten. Dat gaat veel verder dan telkens even op je mobieltje kijken. Daarom kan het geen kwaad om ook de schaduwkanten te laten zien. Met Patent Attent stap ik in de klassieke kunstenaarsrol," aldus Veenhof, die een informatica-opleiding combineerde met de Rietveld Academie.

Lucratieve patenten
Tech-bedrijven zijn zich in het geheim aan het voorbereiden op deze lucratieve toekomst door patenten te verwerven die verband houden met ons doen en laten in een AR-wereld, zo lezen we op Veenhofs website. Hoe liep Veenhof voor het eerst tegen die patent-kwestie aan?

"Dat die patenten ons ook dwars kunnen zitten ontdekte ik voor het eerst toen bleek dat ik op mijn Androïd-smartphone niet naar een geïnstalleerde app kan zoeken door de naam daarvan in te toetsen. Zoeken op naam is door een ander bedrijf gepatenteerd. En als in de AR-wereld alles veel interactiever wordt, zullen die patent-blokkades steeds vaker voorkomen." Zoals Patent Attent dus demonstreert met de zwaaiende vriend.

"Zo zijn er patenten die betrekking hebben op het herkennen van gebaren of gezichtsuitdrukkingen. Apple heeft een patent op het plaatsen van virtuele dingen op objecten in de werkelijkheid. De AR-app-maker kan geen virtuele vaas op tafel laten zetten zonder Apple te betalen. Ook een app die je helpt met oversteken door naderende auto’s te herkennen kan te maken krijgen met patenten. Dus misschien kan zoiets dan niet op jouw smartphone. Ik vraag me zelfs af of het huidige patentensysteem op den duur niet helemaal op de schop zou moeten."

"Met Patent Attent wil ik dat onder de aandacht brengen. Ik heb daarbij gebruik gemaakt van een aantal bestaande patenten, waaronder dat zwaai-patent. Maar ik heb er ook een beetje fictie aan toegevoegd om het sprekender te maken. Dat is de luxe die ik me als kunstenaar veroorloof. Ik ben geen wetenschapper. Patent Attent is science-fiction live."

Virtuele invasie
Waarmee Veenhof niet gezegd wil hebben dat hij alleen maar kritisch is. Hij is al gefascineerd door de mogelijkheden van AR sinds het Nederlandse bedrijf Layar in 2010 een AR-app presenteerde waarmee je op straat kon zien welke huizen te koop staan. Op de Rietveld raakte hij gefascineerd door het idee dat hij als programmeur kunst uit het niets kan maken, en dat met behulp van AR kan toevoegen aan de fysieke ruimte.

Zelf organiseerde hij een guerilla-invasie van virtuele kunstwerken op alle verdiepingen van het New Yorkse MoMA. Op het Nederlands Film Festival was hij al eens met Storylines, een toepassing die spreekwolkjes en andere teksten in de werkelijke wereld projecteert. Argeloze voorbijgangers worden zo in figuren in een verhaal. Op dit moment doet hij een proef met Cyborg-dating, waarbij jij en je date teksten gesouffleerd krijgen, zodat je in een soort robot verandert. Iets vergelijkbaars wordt leesluid.nu, dat onder de vleugels van Filosofie Magazine tot stand komt. Door deze app kunnen jij en een aantal medespelers verwikkeld raken in een diepgaande filosofische conversatie — zonder daarvoor gestudeerd te hebben.

AR gaat ons in de toekomst niet alleen trakteren reclameboodschappen die overal om ons heen opduiken. Het kan ook de toegangspoort zijn naar virtueel theater of de eigen omgeving veranderen in een science-fiction game. Veenhof: "Ik sta nog steeds verbaasd over wat er allemaal mogelijk is."

Leo Bankersen

Te zien op het Nederlands Film Festival en binnenkort via de Hololens-appstore (voor gebruikers van de ontwikkelingsversie van de Hololens; de consumentenversie laat nog even op zich wachten).