Nederlands VR-experiment

Ashes to Ashes is een korte tragikomedie in virtual reality. Scenarist Anne Barnhoorn (Gouden Kalf voor Aanmodderfakker) schreef dit absurdistiche verhaal waarin ruziënde familieleden de ongewone laatste wens van de overleden grootvader moeten honoreren. De film werd in februari gepresenteerd op de Dutch VR-Days en de European Film Market van het Filmfestival Berlijn en is vanaf 16 maart ook voor het grote publiek beschikbaar, via de app van AVROTROS, We Share VR en Jaunt VR. Wel even snel zo’n VR-bril aanschaffen natuurlijk.

Een speelfilm in virtual reality, dat klinkt eenvoudiger dan het is. Niet alleen omdat een bolvormige camera met 24 lenzen nodig is, waarvan de 24 beelden digitaal aan elkaar genaaid moeten worden, zoals DoP Peter McLauglin tijdens de perspresentatie vertelde. Virtual reality staat al een paar jaar in de belangstelling als het nieuwe medium dat de kijker als het ware naar een andere werkelijkheid transporteert. Je ziet de film letterlijk overal om je heen.

Er wordt druk geëxperimenteerd met mogelijke toepassingen. Architecten kunnen met VR de klant in nog niet bestaande gebouwen laten rondwandelen. Een documentairemaker kan de kijker naar een vluchtelingenkamp verplaatsen. Er bestaat zelfs een VR-installatie waarmee je andermans lichaam krijgt. Maar het was Corine Meijers van producent Submarine Channel ook in Berlijn weer opgevallen dat VR nog nauwelijks voor speelfilm wordt gebruikt.

Want zoiets voor de hand liggends als een speelfilm in VR blijkt onverwacht lastig. Jamille van Wijngaarden, een van de drie regisseurs van Ashes to Ashes, legt uit dat alle vertrouwde technieken die een filmmaker gebruikt om de aandacht van de kijker te sturen, zoals close-ups en montage, in VR niet meer bestaan. Nu moet dat met de mise-en-scène of het geluid. Als voorbeeld noemt Van Wijngaarden een scène waarin je de verzamelde familieleden plotseling ziet schrikken. Als kijker volg je dan hun blik. Je draait je om en ziet dan achterin de kamer een kind met een pistool staan.

Wat dat betreft doet VR soms denken aan een theatervoorstelling, waarbij je als kijker op het podium tussen de acteurs staat. Niet voor niets heeft regisseur Ingejan Ligthart Schenk een theaterachtergrond. De derde regisseur, Steye Hallema, komt uit de VR-wereld. Het project begon twee jaar geleden met een experiment op de Dutch VR-Days. Directeur Benjamin de Wit vroeg toen drie regisseurs met verschillende achtergronden (film, theater en VR) ieder een door Anne Barnhoorn geschreven scène in VR te filmen. Die ervaring is nu gebundeld in Ashes to Ashes.

Wat maakt VR anders dan een gewone speelfilm? Naast het feit dat allerlei vertrouwde filmtechnieken in VR niet werken noemen zowel Ligthart Schenk als Van Wijngaarden (Hallema kon niet bij de perspresentatie zijn) de bijzondere plaats die de kijker inneemt. Die wordt bijna een personage, zeker wanneer je, zoals in Ashes to Ashes, soms rechtstreeks door de acteurs wordt aangesproken.

In Ashes to Ashes neemt de kijker de plaats in van de urn met as van de overleden grootvader, waar de rest van de familie zich omheen heeft geschaard. Het gevoel er werkelijk bij te zijn wordt nog versterkt door het feit dat de hele film in één lange take is opgenomen. Toch is het de makers ook gelukt om met creatieve scènewisselingen — decors worden opgehesen, de kijker rijdt heen en weer — te spelen met verschillende lagen van realiteit. Het ene moment zitten we in het verhaal, het andere moment zien we leden van de filmploeg in actie.

Voor Ligthart Schenk begon het allemaal met de vraag die al vaak is gesteld: kan je met VR een verhaal vertellen? Wat hem betreft is die vraag met een volmondig ‘ja!’ beantwoord. Al wil Van Wijngaarden daar nog wel aan toevoegen dat niet ieder verhaal zich leent voor VR.

Leo Bankersen

Ashes to Ashes is een coproductie van Submarine Channel en AVROTROS, in samenwerking met WeMakeVR, Jaunt VR, Force Field VR en Big Orange.

Regie
Ingejan Ligthart Schenk
Steye Hallema
Jamille van Wijngaarden
Scenario
Anne Barnhoorn
Camera en post-productie
Peter McLauglin
Met
Bo Boekelman
Finn Moskos
Roos Drenth
Janna Fassaert
Jeremiah Fleming
Antonie Knoppers
Viktor Griffioen
Hank Botwinik

VR, kleur, 11 min

Te zien
(voorlopig gratis) vanaf 16 maart via de app van AVROTROS, We Share VR en Jaunt VR