Minibudget, moei­lijk onder­werp maar toch kans op Gouden Kalf

“Misschien had ik deze film niet moeten maken”, heeft Joris Koptod Nioky meer dan eens gedacht. De opnames van Dit ben ik niet werden dwarsgezeten door corona, geldgebrek en een onderwerp dat in zijn gezicht explodeerde. Maar zijn film vond uiteindelijk toch een publiek en dingt nu zelfs mee naar een Gouden Kalf.

“In eerste instantie wilde ik een filmisch veelluik maken over mijn broers, zussen en moeder, om via hun perspectieven een blik op ons gezin te geven”, vertelt Joris Koptod Nioky. “Ik had ook de stille hoop dat ik met mijn film iedereen weer bij elkaar zou brengen. Maar het tegenovergestelde gebeurde.”

Toen Koptod Nioky zijn moeder de ruwe montage liet zien, raakte ze volledig van slag. Zij herkende zichzelf niet in het beeld dat de filmmaker schetst van een ietwat excentrieke vrouw die het niet zo nauw neemt met de veiligheid van haar kinderen. In de dagen erna sloeg haar shock om in verzet en kreeg ze steun van enkele kinderen om het filmproject te boycotten. Ze probeerde zelfs de vertoning op juridische gronden te laten verbieden.

“Ik wilde het gezin tonen als afgesloten eenheid waar de buitenwereld geen zicht op heeft”, licht Koptod Nioky zijn filmproject toe. “Ik wilde mijn moeder niet demoniseren en deze film is ook geen aanval op haar. Ik heb drie maanden met haar samengewoond om haar juist beter te begrijpen. Maar voor haar legde de film een kloof bloot tussen wie zij denkt dat zij is en hoe anderen dat zien.”

Ondanks de breuk met zijn familie, rondde Koptod Nioky zijn film toch af en gaf hem de passende titel Dit ben ik niet. De première vond vorig jaar in kleine kring plaats tijdens het Nederlands Film Festival. “Toen het contact met mijn moeder weer hersteld was, wilde ik toch nog een publiek vinden voor mijn film. Maar de omroepen vonden hem te lang, te artistiek of dachten dat mensen het onderwerp niet aan zouden kunnen. Uiteindelijk kon ik Dit ben ik niet vertonen via het onafhankelijk platform Makers van Morgen van 2Doc.nl en daar is de film enorm goed ontvangen. Meer dan 18 duizend mensen zijn de film gaan kijken – dat is ver boven het gemiddelde. Ik krijg nog steeds dagelijks mailtjes van kijkers, die emotioneel geraakt zijn door dit verhaal over ouders en kinderen en hun eigen ervaringen willen delen.”

Door de uitzending via 2Doc.nl kwalificeerde Dit ben ik niet bovendien voor de Gouden Kalf-competitie. De film dingt mee in de categorie lange documentaire, een genreaanduiding die sommigen zal verbazen omdat sommige scènes gedramatiseerd ogen. Zelf gelooft Koptod Nioky niet in een strikt onderscheid tussen documentaire en fictie. “Van feiten en gebeurtenissen worden altijd geïnterpreteerd en er bestaan vele versies van. Ook als filmmaker voeg je een perspectief toe. Ik benader de kunstmatigheid, de begeleidende muziek bijvoorbeeld, om dichterbij de werkelijkheid te komen en laat tegelijkertijd zien dat het maakproces van de film onderdeel is van het verhaal.”

Dat maakproces was overigens geen sinecure. Dit ben ik niet is gemaakt met een minimaal budget. De check van €7.500 die de maker twee jaar geleden gewonnen had met zijn debuutfilm Portret van een mislukt schrijver vormde zijn startbudget. “Door de uitbraak van de coronapandemie kon ik geen producent vinden en zonder producent is het lastig aanvragen bij fondsen. Ondertussen zat ik thuis en begon ik vast met het montageproces. Ik heb nog €15.000 geïnvesteerd, onder andere voor apparatuur en een geluidsmixer, maar ik heb verder alle andere taken op mezelf genomen waardoor ik ruim een ton aan salarissen heb uitgespaard.”

Op 24 september wordt bekend gemaakt of Dit ben ik niet is doorgedrongen tot de genomineerden voor het Gouden Kalf voor documentaire. Ondertussen werkt Koptod Nioky alweer verder aan zijn volgende productie, weer over een emotioneel heftig onderwerp dat dicht op de huid wordt gefilmd. “In Search Year volg ik een vriend uit China die in de visumprocedure zit voor hoog opgeleiden. Hij heeft één jaar de tijd om een baan te vinden, anders moet hij Nederland verlaten. Door de dreiging van zijn gedwongen vertrek komt de vriendschap steeds meer onder druk te staan.”