Makers willen aanpassing wet auteursrechten

Regisseurs, scenarioschrijvers en acteurs lopen jaarlijks honderden miljoenen euro’s mis aan auteursrechten. Een nieuwe wet moet hun positie versterken maar vertoont nog gaten. De politieke lobby van filmmakers pleit voor een collectief loket om royalties te innen bij exploitanten.

Het document waarin het voorstel uitgebreid wordt beschreven en dat vorige week naar de Tweede Kamer werd gestuurd, heet PAMflet. De eerste drie letters staan voor Portal Audiovisuele Makers, een organisatie waarin belangenverenigingen Netwerk Scenarioschrijvers, Dutch Directors Guild, Act Acteursbelangen, LIRA, VEVEM en Norma zijn verenigd. PAM is opgericht in 2009 en strijdt sindsdien voor eerlijker beloning van filmmakers. Ondertekenaars van het PAMflet zijn onder andere acteurs Vincent Croiset en Waldemar Torenstra, scenarioschrijver Franky Ribbens en regisseurs Ger Poppelaars en Jean van de Velde.

Dat de Tweede Kamer de huidige auteurswet aanpast, juicht de lobby toe. ‘Maar de wijzigingen die nu zijn voorgesteld zijn onvoldoende’, vindt Anne Zeegers, projectmanager PAM en woordvoerder. ‘Als het voorstel blijft zoals het nu is dan worden filmmakers afgesneden van hun eigen verdiensten.’

De oude auteurswet gaat ervan uit dat makers hun rechten hebben overgedragen aan de producenten en dat die hun een billijke vergoeding voor iedere vorm van exploitatie geven. De praktijk is echter anders. Doorgaans krijgen makers eenmalig één bedrag uitbetaald, een zogeheten buy-out. Daarna maakt het niet uit hoeveel dvd’s er nog verkocht worden, welke remakes er worden gemaakt of hoe vaak de film nog aan een buitenland wordt verkocht: de maker krijgt niets meer. Makers kunnen hier natuurlijk tegen protesteren maar dan zetten ze hun relatie met de producent op het spel en zodoende hun carrière.

Vooral de nieuwe vormen van digitale exploitatie zitten in de lift. ‘En over vijf tot tien jaar zal alle exploitatie digitaal zijn’, denkt Zeegers. Hier missen makers dus hun grootste inkomsten. In 2011 waren de inkomsten voor video on demand 77 miljoen euro, een jaar later al 104 miljoen euro en voor 2013 worden ze geschat op 136 miljoen euro. Mondiaal zullen de inkomsten uit VOD in 2016 op 5,7 miljard dollar liggen.

Kabel is voorlopig nog het belangrijkste kanaal voor filmexploitatie. In 2011 behaalden de distributeurs een omzet van 1,5 miljard euro in Nederland. Slechts 3,6% daarvan werd afgedragen aan rechtenorganisaties. En dan nog ging het leeuwendeel naar de producenten. Acteurs krijgen helemaal niets. Zeegers: ‘Vergoedingen voor herhalingsuitzendingen zijn de afgelopen jaren verdwenen. Voor Uitzending Gemist heeft nog nooit iemand iets gekregen.’

Het nieuwe wetsvoorstel auteurscontractenrecht verbiedt buy-outs en voorziet in een royaltyvergoeding. De gebruikte frase: is ‘een proportionele vergoeding voor makers en uitvoerende kunstenaars die een wezenlijke bijdrage van scheppend karakter hebben geleverd’. Uit de tekst blijkt verder dat die vergoeding moet worden betaald door de producent.

‘Het begrip "proportioneel" is moeilijk, want wat wordt ermee bedoeld: ten opzichte van het budget, de bruto omzet, de netto omzet?’, stelt Zeegers. ‘Bovendien is de producent niet de exploitant. De netto omzet van een film is nihil. En een proportioneel deel van niets is nul.’

Wat PAM wil is een systeem waarin makers rechtstreeks hun aanspraken kunnen laten gelden bij de exploitanten, partijen als Pathé, Ziggo en KPN. En dan wel collectief, zodat individuele makers zich niet onder druk gezet hoeven te voelen. Zeegers: ‘De rechtenorganisatie moet het recht hebben om vergoedingen te innen. En dat moet worden vastgelegd in de wet.’

Vanuit Den Haag is nog niet gereageerd op het PAMflet, maar ambtenaren van OCW en Economische Zaken laten weten dat de stukken wel al zijn doorgestuurd naar de verantwoordelijke bewindslieden. Het wetsvoorstel zit nu in de zogeheten ‘fase 2: schriftelijke behandeling door de Tweede Kamer’. Pas in de volgende fase volgt bespreking in de Kamer.

Edo Dijksterhuis