Lichting 2017: Jos van Meerveld

‘Ik ben die stiekemerd in de bosjes’

Deze zomer verschijnt wekelijks een interview met een getalenteerde, pas afgestudeerde regisseur. Dit keer Jos van Meerveld (Filmacademie). In zijn absurdistische fictiefilm Huidzeer esthetiseert hij de nood aan fysiek contact. Van Meerveld: "Bij het einde van de wereld zou ik op de eerste rij zitten met een bak chips."

Huidzeer

Jij studeerde af met twee fictiefilms: Ons Aller Onkruid en Huidzeer. Huidzeer deed je extra, met een scenarioschrijver die later afstudeerde dan gepland. Waarom besloot juist jij om met hem samen te werken? "We delen hetzelfde wereldbeeld. Zwartgallig, maar niet zwaarmoedig. We zijn gefascineerd door de veranderingen die de wereld doormaakt en de blinde vlekken die de samenleving heeft voor de negatieve kanten daarvan. Technologie ontwikkelt zich bijvoorbeeld zodanig snel, dat wij mensen het niet kunnen bijbenen. Sommige gevoelens en behoeftes raken ondergesneeuwd. Ons Aller Onkruid focust zich op het wiebelende gevoel van moraliteit, Huidzeer op fysiek contact. Ik wil niet zozeer waarschuwen, als wel herinneren aan bepaalde vanzelfsprekendheden die we dreigen te vergeten. Ik voel me een buitenstaander en de toeschouwer van deze gebeurtenissen. Tegelijkertijd ben ik een filmmaker, dus ik plaats me er ook middenin."

In Huidzeer laat de huid van je hoofdpersoon los door een chronisch tekort aan fysiek contact. Waarom is dat eigenlijk zo belangrijk? "Baby’s sterven binnen zeven maanden als ze te weinig worden aangeraakt. Hun immuunsysteem ontwikkelt zich namelijk door ze op te pakken. Basketballers scoren meer als ze elkaar vaker omhelzen en high fives geven. Positief fysiek contact hebben we nodig om te overleven. Tijdens Huidzeer waren ik en Thomas [Meijer — LvZ] eenzame jongens. Ik had al een jaar geen dates gehad en merkte dat fysiek contact abstract werd voor me. Het viel me opeens op: hoe mensen even tegen elkaar aanleunden, elkaar omarmden. Als je een relatie hebt, is aanraking normaal, arbitrair. Ik was vergeten hoe die vanzelfsprekendheid voelde. Bij positief fysiek contact maak je het liefdeshormoon oxytocine aan. Ik vind het interessant dat er voor elk gevoel een stofje is. Gevoel is niet poëtisch of zweverig; het is pure chemie. Ik zal telkens zoeken naar manieren om gevoelens of gedachtes wetenschappelijk te verklaren."

Graancirkels of buitenaards leven; dingen die onverklaarbaar zijn. Frustreren die jou? "Nee, hoor. Kijk, graancirkels moeten door mensen gemaakt zijn. Het is uitermate menselijk om zoiets te bedenken. Waarom zou een alien communiceren met een graancirkel? Daar zit geen logica in. Ik ben er wel van overtuigd dat er buitenaards leven is. Het heelal is gigantisch, dus dat kan bijna niet anders. Maar er zijn zeker dingen waar ik niet bij kan. Georganiseerde religie om maar iets te noemen. Ik kan met alle tegenargumenten niet begrijpen hoe geloof werkt in de hoofden van de mensen, terwijl ik ben opgegroeid in een christelijke gemeenschap. Het fundament van religie ligt in de redenering: bewijs jij maar dat het niet zo is. En dat is voor miljoenen mensen de basis voor hun geloof. Onvoorstelbaar."

Je hebt een uitgesproken visuele stijl. Dialogen beperk je tot een minimum en je vertelt alles met de cameravoering en de montage. "Ik ben die stiekemerd in de bosjes. Ik kijk van een afstand naar de mechanismen die mensen bewegen. Alsof je vissen in een vissenkom bestudeert. Een uitbundige, maar afstandelijke filmstijl draagt bij aan die distantie. Ik denk dat je dichter bij de waarheid kunt komen als je een vertelling absurdistisch of extreem maakt. Kijk maar naar de dystopieën van de Netflixserie Black Mirror. Overdrijving zet je aan tot reflectie. Zo kom je tot de conclusie dat het eigenlijk niet zo vergezocht is."

Je schrijft je scriptie over het geweld in de films van de Japanse regisseur Kinji Fukasaku. Is geweld een onderwerp dat je nog een keer zou willen onderzoeken? "In mijn werk ga ik op zoek naar trekken die worden bestempeld als ‘niet normaal’. Geweld wordt niet enkel als goed of slecht beoordeeld. Mensen worden des duivels als het om hun kinderen gaat: geweld is gerechtvaardigd bij pedofielen. Zelfs de braafste huismoeders zeggen dan bij de koffie: "hak z’n ballen eraf." Ik heb het dan niet eens alleen over verkrachters, maar ook over niet-praktiserende pedofielen. Ook als je kinderen nooit iets hebt aangedaan, sta je op nul. Daar zou ik wel een film over willen maken. Niet zo zeer over pedofilie, als wel over de agressie rondom dit onderwerp. Er is denk ik niets ergers dan om in de westerse wereld als pedofiel bekend te staan. Als je je hele leven je geaardheid en seksuele driften weet te onderdrukken, verdien wat je mij betreft een gouden medaille."

Laura van Zuylen

Diverse afstudeerfilms zullen te zien zijn op het Nederlands Film Festival dat van 20 tot en met 29 september plaatsvindt in Utrecht.