Lichting 2017: Arjen Sinninghe Damsté

‘Vechten voor Hengelo? Nou… Nee’

Deze zomer verschijnt wekelijks een interview met een getalenteerde, pas afgestudeerde regisseur. Deze week Arjen Sinninghe Damsté (Filmacademie). In zijn documentaire De nieuwe man neemt hij mannelijkheid onder de loep. Sinninghe Damsté: "Gevoel hebben is voor mannen nog steeds taboe. Zweverig. ‘Speel op je djembé en laat me met rust.’ Terwijl kwetsbaarheid de basis is voor goede communicatie."

De documentaire De nieuwe man is een feministische film zonder vrouwen. Althans, hij gaat in tegen de traditionele ideeën over mannelijkheid. Wat interesseerde je aan dit onderwerp? "Ik herken me niet in het mainstream beeld van mannelijkheid. Ik hou niet van voetbal, ik ga niet naar de sportschool, ik ben geen testosteronbom. De enige eigenschap die ik in mezelf terugzie, is het onvermogen om mijn emoties te tonen. Dat werd de insteek. Voor research belandde ik op een mannenavond in België en daar werd ik getipt om contact te zoeken met Henk, de hoofdpersoon uit de film. Henk en ik hebben drie uur geskypet en zo ontstond een vriendschap."

De nieuwe man

Even terug: een mannenavond in België? "Er is een hele scene. ‘Mannenwerk’, bijvoorbeeld, is al járen actief in Nederland. Ze organiseren workshops waarbij groepen mannen samenkomen om mannelijkheid door te lichten. Het is een beweging met bijbehorende rites. Daar heeft Henk zich door laten inspireren voor zijn cursussen. Mannelijkheid ging voor Henk over kwetsbaarheid."

In De nieuwe man richt Henk een community op om mannen te leren zich kwetsbaar op te stellen. Dat staat haaks op het ouderwetse beeld van spierballenrollers, dat politici als Donald Trump en Vladimir Poetin in ere proberen te herstellen. Zie je Henks cursussen als een antireactie? "Jazeker. En het is een tegengeluid dat ik belangrijk vind. Het fascineert me dat zoveel jongens zich met dat soort macho’s identificeren. Poetin is een volksheld. Mannen willen hem zijn, vrouwen willen met hem zijn. Ik vind het verwonderlijk dat niet meer mannen de barricades opgaan. Ik vrees dat de westerse man denkt: het zal wel loslopen. Terwijl het gevaar natuurlijk is dat zij publieke figuren zijn. Ze staan ergens voor. In Henk zie je zowel conservatieve als progressieve ideeën over mannelijkheid terug. Hij predikt kwetsbaarheid en is toch zelf te emotioneel gesloten om kwetsbaar te durven zijn. Het is een bonkige vent, maar ook een gescheiden, alleenstaande vader, die het huishouden runt met zijn twee zonen. En dan kijken ze wel voetbal met het bord op schoot."

Jij doet zelf mee met Henks cursussen en ook in je vorige films ben je prominent aanwezig. Eerder deed je de opleiding Theatraal Performer aan de Toneelacademie in Maastricht. Wat heb je daarvan meegenomen? "In Maastricht leer je concepten te bedenken en jezelf opdrachten te geven. Als performer speel je geen rollen, zoals acteurs, maar je maakt een voorstelling vanuit jezelf, vanuit je eigen motivatie en daar experimenteer je mee. Voor mijn films begin ik ook met het formuleren van een onderzoeksvraag. In Maastricht ben ik voor het eerst gaan experimenteren met documentaire. Mij was ooit verteld dat ik een new age-kind ben, dat ik hoorde bij een nieuwe generatie bijzondere kinderen met een specifiek doel hier op aarde. Toen ben ik, filmend met mijn mobiele telefoon, gaan exploreren wat mijn taak als new age-kind dan wel niet was."

Aan de basis van je films ligt een zelfonderzoek en via die weg bevraag je een groter sociaal maatschappelijk onderwerp. Waar wil je je nu in storten? "Ik maak me zorgen over hoe wij Nederlanders houden van ons land. Het komt voort uit een gesprek dat ik had in Maastricht. Ik raakte in de kroeg aan de praat met een man die zei [Sinninghe Damsté imiteert een Limburgs accent — LvZ]: ‘Als ik zou moeten, zou ik vechten voor Venlo.’ Ik ging bij mezelf te raden: zou ik vechten voor Hengelo? Nou… Nee. Er zijn diverse manieren om van je land te houden en verschillende ideeën over wat Nederlands-zijn is. Als ik na een vakantie land op Schiphol, voel ik me Nederlands. En als het Nederlands elftal speelt, houd zelfs ik van voetbal. In de kern is er vast een uniform idee over wat Nederlands is, maar momenteel wordt het vooral getekend door onrust. Na de verkiezingen leek Amsterdam een links bolwerk en kleurde de rest van Nederland VVD-blauw. De angst voor vluchtelingen maakt dat we nostalgisch terugverlangen naar traditionele normen en waarden. Terwijl het ‘das war einmal’-gevoel utopisch is. Mijn vader maakt nu deel uit van de buurt-WhatsAppgroep. Als er een auto rondrijdt die ze niet kennen, wordt dat meteen rondgestuurd. Nu is er weleens een inbraak, maar gevaarlijk kun je Hengelo niet noemen. Ik ben benieuwd of er werkelijk mensen zijn, die hun stad zouden barricaderen als het erop aan zou komen."

Laura van Zuylen

Diverse afstudeerfilms zullen te zien zijn op het Nederlands Film Festival dat van 20 tot en met 29 september plaatsvindt in Utrecht.