Lichting 2015: Jasmijn Schrofer

‘Ik besefte dat ik alles moest loslaten. Aan theorie had ik niets, ik moest er gewoon zijn.’

Wie zijn de regisseurs van de toekomst? De hele zomer verschijnen er interviews met afgestudeerde regisseurs uit de lichting van 2015. Jasmijn Schrofer studeerde af met de dansdocumentaire Tarikat, een hypnotische film die de kijker meeneemt in de beleving van een Soefi-ritueel. De film gooide tijdens het Keep an Eye Filmacademie Festival al hoge ogen, door zowel de VPRO Documentaire Prijs als KNF-Prijs voor Beste Filmacademie-productie te winnen. "Film maken is wat ik doe, niet wie ik ben."

Door Sacha Gertsik

Hoe kwam je op het idee een dansdocumentaire te maken? "Ik had persoonlijke vragen over het Soefisme, over hoe ik moet omgaan met mijn ego en wie ik eigenlijk ben als ik geen films maak. De eerste keer dat ik een ritueel bijwoonde was dat min of meer per ongeluk. Voor ik het wist zat ik er middenin, mijn ogen uit te kijken. Wow, dit moeten meer mensen meemaken, dacht ik."

Was het moeilijk om toestemming te krijgen om te filmen? "De gemeenschap waar ik bij terechtkwam, was heel open. Maar Atilla Baba [de spiritueel leider van de gemeenschap, SG] stelde wel als voorwaarde dat ik spiritueel klaar moest zijn voor het maken van deze film. Daarmee instemmen was een risico dat ik genomen heb. Want ik wist dat als ik er spiritueel klaar voor moest zijn, dat tijd ging kosten. Maar ik wist niet of ik op tijd toestemming zou krijgen. Mijn producent moest mij dus maar vertrouwen dat het ons op tijd zou lukken om hier een eindexamenfilm over te maken. Maar het was voor mij op dat moment het enige dat ik zo graag wilde maken dat een ander filmplan, dat ik wel had liggen, voelde als een noodgreep. Daarom was ik bereid ervoor te vechten."

Hoe heb je er dan voor gevochten? "Het heeft heel veel te maken gehad met geduld. En met vooroordelen en gedachtes loslaten. Ik had het idee dat als ik de vrouwen in deze gemeenschap vroeg naar hun ervaring van het ritueel, en deze dan een beetje met elkaar zou mengen, dat ik er dan een goeie representatie van zou kunnen maken. Maar dat kwam omdat ik er nog niet klaar voor was. Het moest uit mezelf komen, uit mijn eigen ervaring. Voor hen was het absurd dat ik ze vroeg hun ervaring op een blaadje te schrijven. En zo moeilijk! Zij vonden dat als ik deze film op de best mogelijke manier wilde maken, ik het zelf moest gaan ervaren."

Komt daar de tagline van de film vandaan — Mystery can’t be expressed in words? "Door hun literatuur te lezen ben ik beter gaan begrijpen waar dit standpunt vandaan komt, hoe metaforisch alles is. Hun manier van praten alleen al verschilt heel erg van het Nederlands. Toen ik dat inzag, begreep ik ook hoe moeilijk het voor hen was om aan mij, aan een vreemdeling, uit te leggen hoe het is om dit ritueel te ervaren. Eigenlijk werkte het me tegen dat ik steeds maar in theoretische kennis, in kennis op papier, klaar probeerde te zijn. De tijd begon ook een beetje te dringen. Over drie maanden moesten we al filmen, maar Atilla Baba zei alsmaar dat ik er nog niet klaar voor was. Toen kwam er een moment waarop ik besefte dat ik alles moest loslaten. Aan theorie had ik niets, ik moest er gewoon zijn. Dat heeft denk ik geholpen. Want uiteindelijk kreeg ik toestemming, al heeft hij me nooit gezegd waarom hij vond dat ik op dat moment klaar was."

Hoe was het om daar te filmen? "Lastig. We wilden graag respectvol omgaan met de regels, maar dan konden we niet de film maken die we wilden maken. Bijvoorbeeld: praktisch gezien moesten we als crew tijdens het filmen ook met onze rug naar Mekka staan, terwijl dat eigenlijk niet mag. We kozen er toen voor om dat toch te doorbreken, al voelde ik me daar heel erg bezwaard door. Maar omdat we uiteindelijk besloten om vrij te bewegen, durfden we wel weer veel meer. Waar we eerst van plan waren om in de hoekjes te blijven, begaven we ons nu echt tussen de Soefi’s. Daardoor breekt de film volgens mij door het registrerende heen. Er was een moment waarop de mannen hun kring voor ons openbraken, zodat we in de kring konden filmen. Daardoor werden we het centrum van het ritueel, alsof het om ons draaide. Plotseling waren we als crew geen toeschouwer meer, maar participant."

Heeft deze ervaring je uiteindelijk ook de inzichten opgeleverd waar je naar op zoek was? "Ja, ik heb een rust gevonden daar. Ik was bang dat ik zonder filmmaken een heel leeg persoon zou zijn. Maar door met de Soefi’s te zijn ben ik gaan begrijpen dat ik films maak vanuit mezelf. De onderwerpen komen vanuit mezelf, dat ik verhalen wil vertellen komt vanuit mezelf. Film is alleen maar het middel. Dus eigenlijk is wie ik ben meer dan de filmmaker, meer ook dan het uiteindelijke product. Ik vind het fijn om me op een project te storten, omdat die passie heel erg uit mezelf voorkomt. Door meer naar binnen te kijken heb ik dus begrepen dat het goed zit, dat het oprecht iets is dat ik graag doe. En niet dat het is geworden wie ik ben."