Kleurenfilm over bevrijding gevonden in kluizen EYE

De oorlog, dat is de Tweede Wereldoorlog. De oorlog in film, dat is Rutger Hauer als Soldaat van Oranje of Carice van Houten in Zwartboek. Of flarden zwart-wit film. Daarom is Herwinnen door werken (1945), onlangs teruggevonden in de kluizen van EYE, zo bijzonder. De film toont het echte Nederland vlak na de bevrijding. In kleur.

Herwinnen door werken toont niet de bevrijdingsfeesten, maar juist de verwoesting waar Nederland zich in de daaropvolgende wederopbouwjaren zou ontworstelen. De makers zijn amateurfilmers Alex Roosdorp en zijn vrouw Marie Roosdorp-van den Berg. In april 1945, direct na de bevrijding van hun woonplaats Deventer, begonnen ze meteen met het maken van opnamen. Kapotgeschoten steden, onder water gezet land, vernielde bruggen en wegen — beelden die we nu dagelijks uit de Oekraïne en Syrië binnenkrijgen maar zeventig jaar geleden bij wijze van spreken om de hoek te zien waren.

In de collecties van EYE en Beeld en Geluid bevinden zich Nederlandse films uit de periode 1945-1950 die buiten de archieven eigenlijk amper bekend zijn. Herwinnen door werken werd onlangs op de kleurenconferentie The Colour Fantastic getoond en was een van de grote verrassingen. Op 3 mei vertoont EYE de film voor een algemeen publiek. Conservator public history van het Nationaal Militair Museum Dirk Staat levert live commentaar bij de beelden.

Een dag later wordt LO/LKP (1949) vertoond, een semi-documentairefilm over het leven en werk van onderduikers en verzetshelden. Dit verhaal over ‘gewone burgers, niet van helden’, zoals de film zichzelf introduceert, combineert de verhalen van voormalige verzetsmensen met originele journaalopnamen.

Als sluitstuk van dit trio ‘bevrijdingsfilms’ wordt op 5 mei De dijk is dicht (1950) vertoond. Net als LO/LKP is deze film, waarin de verwerking van het oorlogstrauma centraal staat, schatplichtig aan het Italiaanse neorealisme. Een piepjonge Kees Brusse lijdt aan een diepe depressie als gevolg van de dood van zijn vrouw. Na een paar jaar keert hij terug naar het Zeeuwse Walcheren, waar zijn vrouw bij de onderwaterzetting van 1944 overleed.

Edo Dijksterhuis