Johan Grimonprez speciale gast bij IDFA Paradocs

Shadow World, een ontluisterend inkijkje in de wereld van de internationale wapenhandel, gaat tijdens IDFA 2016 in première. Ter gelegenheid daarvan komt maker Johan Grimonprez naar Amsterdam. Het Stedelijk Museum sluit hierbij aan door twee inmiddels klassieke werken van de Belg te tonen. Een must see voor liefhebbers van cinematografische essayistiek die even compromisloos is als gelaagd.

Grimonprez brak in 1997 internationaal door met Dial H-I-S-T-O-R-Y. Het is een 68 minuten durend video-essay waarin hij de geschiedenis analyseert van vliegtuigkapingen zoals weergegeven door mainstream media. Het is een lawine van journaalbeelden, homevideo’s, flarden van sciencefictionfilms en re-enactments, die versneden is met zonnige popmuziek en stukken uit de romans Mao II en White Noise van de Amerikaanse schrijver Don DeLillo. Gaandeweg wordt duidelijk welke rol massamedia hebben gespeeld bij het steeds gewelddadiger en extremer worden van kapingen. Eigenlijk hebben ze op hun beurt het terrorisme gekaapt.

Dial H-I-S-T-O-R-Y ging in première tijdens Documenta X in Kassel, de vijfjarige megatentoonstelling die geldt als belangrijkste ter wereld. Grimonprez werd dan ook lange tijd vooral gezien als kunstenaar. Zijn werk werd gekocht en getoond door kunstinstellingen zoals het Stedelijk Museum, dat dezer dagen behalve zijn doorbraakwerk ook zijn vroege documentaire Kobarweng or Where is Your Helicopter? laat zien. Pas de afgelopen jaren is Grimonprez meer doorgedrongen tot het filmfestivalcircuit. Zo liet IDFA in 2014 Dial H-I-S-T-O-R-Y zien.

Dit jaar staat dus Shadow World op het programma. Qua bronmateriaal en montage is deze film minder poëtisch en pluriform dan Dial H-I-S-T-O-R-Y maar de impact is er niet minder om. Aan de hand van talking heads, archiefmateriaal en filosofische bespiegelingen schetst Grimonprez een ronduit onthutsend beeld van de internationale wapenhandel. Vrijwel de complete politieke wereldtop, inclusief Blair, Obama en Clinton, wordt ontmaskerd als feitelijke oorlogsmisdadigers die conflicten initiëren en continueren om het militair-industrieel complex draaiend te houden. Ook in het IDFA-programma: Blue Orchids. Dit is een soort afgeleide van Shadow World, waarin Grimonprez inzoomt op de verhalen van twee experts die in de film aan het woord komen.

Na afloop van de première op 17 november wordt de regisseur in gesprek met Dana Linssen, hoofdredacteur van de Filmkrant. Twee dagen later is Grimonprez nog een keer in actie te zien. Dan ondervraagt programmamaker Bahram Sadeghi hem in De Balie, samen met Andrew Feinstein, de schrijver van het boek waarop Shadow World is gebaseerd. Aansluitend en ter verdieping geeft professor Thomas Elsaesser op 20 november een lezing over de wijze waarop hedendaagse kunst steeds meer gebruik maakt van film, video en de geschiedenis van cinema.

Grimonprez is overigens niet de enige maker op het snijvlak van film en beeldende kunst die tijdens IDFA in de spotlight staat. Renzo Martens, maker van Episode III: Enjoy Poverty waarmee IDFA in 2009 opende, staat op 19 november centraal in een speciale, door Paradocs en De Balie georganiseerde editie van Beeldbepalers. Martens zal vertellen over het kunst- en researchcentrum dat hij aan het bouwen is in hartje Congo en dat in maart 2017 de deuren opent. De kunstenaar werkt momenteel samen met de VPRO aan een documentaire over het project.

Edo Dijksterhuis