Joeri Holsheimer over Met donker thuis
Joeri Holsheimer heeft een dubbel gevoel bij subsidie-initiatieven als One Night Stand: "Het is natuurlijk een goed initiatief om jonge filmmakers een kans te geven, maar het kan een beetje een roltrapeffect veroorzaken. Het gevaar is dat je stil gaat staan totdat je boven bent. Het doel van een roltrap is om sneller boven te komen, maar het speelt luiheid in de hand. Dat heb ik bij mezelf ook gemerkt."
Die tegenwerpingen ten spijt wordt Met donker thuis van regisseur Joeri Holsheimer (1975) als tweede film in de One Night Stand-reeks 2011 vertoond. Hij vertelt over een jonge Nederlandse soldaat die voor een paar dagen terugkomt uit Afghanistan. Holsheimer: "Persoonlijk snap ik niet dat er een gelegaliseerd instituut bestaat dat mensen opleidt om te moorden. Praktisch gezien begrijp ik het wel; oorlog en geweld zijn zo oud als de mens zelf. Maar dat instituut, dat vind ik raar. Er zijn documentaires over Amerikaanse soldaten die verknipt zijn na drie keer Irak. Die zeggen: ‘Ik heb net dertig mensen vermoord. Hoe kan ik nu een boek voorlezen aan mijn dochtertje van twee?’ Dat vind ik intrigerend. Mijn korte film Oorlog [2007, red.] toont ook een man die getraumatiseerd terugkomt uit de strijd."
In Met donker thuis sterft een medesoldaat in de armen van Johnny (Robert de Hoog). Die begeleidt hem naar huis en gaat bij de nabestaanden langs. Scenarioschrijver Jan Peter Enderlé liet zich inspireren door zijn ervaringen als therapeut bij Defensie. De film begint met hetzelfde idee als Only Angels Have Wings (Howard Hawks, 1939), namelijk dat er geen ruimte is voor rouw in een omgeving waar zo veel mensen doodgaan. Holsheimer: "Oorspronkelijk ging het over de angst van Johnny om zijn verdriet onder ogen te komen. Dat is veel subtieler geworden. Het gaat nu om het militaire stramien waar hij in zit. En dat het hem moeite kost om daar een plek te vinden voor verdriet of emotie."
Deze jongen wordt in tegenstelling tot de vliegeniers in Hawks’ film gedwongen om iets met die treurnis te doen. "Onder invloed van de familieleden van de overleden jongen gaat hij er meer naar kijken. Eigenlijk heeft de film niet echt een hoofdrolspeler. Vader, moeder en zus delen samen met Johnny de eerste plek." Daar is de regisseur niet helemaal tevreden over: "Ik ben nog een groentje en beschouw deze film als een leerproces. Ik wil de volgende keer een hoofdfiguur creëren, die dicht bij de kijker staat. Jij kunt het subtiel noemen, maar we gaan niet superdiep met Johnny. Hij is wat hij is en er zit niet veel meer onder. De mensen om hem heen vormen hem en maken het verhaal. Het was bevredigender geweest als hij zelf nog méér iets had moeten overwinnen."
Ook wat betreft zijn cameravoering blijft Holsheimer kritisch: "De film is redelijk conservatief geworden, omdat ik heldere, goed te monteren beelden wilde hebben. De volgende keer mag het wat losser. Hij voelt wat strak in het pak." Over de cast is Holsheimer echter zeer enthousiast. Naast De Hoog en Gaite Jansen spelen ook Gijs Scholten van Aschat en Anneke Blok mee. "Dat zijn echt superacteurs. Heel bijzonder om met hun in een debuutfilm te mogen werken. Ik voelde me een beetje alsof ik net mijn rijbewijs had en al in een Formule 1 wagen stapte."
Laura van Zuylen
Met donker thuis wordt vrijdag 9 december om 23:15 uitgezonden op Nederland 2.