‘Je leven in de waagschaal stellen’

Terug, de One Night Stand van Jenneke Boeijink, is te zien op vrijdag 11 januari. Een oorlogsfotograaf komt vanuit Congo terug naar Nederland, maar voelt zich hier niet meer thuis. Boeijink: "Dit is een karakterstudie. Ik wilde niet blijven hangen in clichés, maar uitpluizen wie die man is."

In Terug zien we de oorlogsfotograaf Vincent (Roeland Fernhout), die Nederland ontwend is. Bij terugkomst kan hij niet meer aarden in het veilige leven van kinderpartijtjes en boekpresentaties. Hij is bozig en geprikkeld. Zijn vriendin, die vroeger correspondent was, begrijpt hem niet. Boeijink: "Ik vroeg me af hoe je een gezinsleven met zo’n baan kunt verenigen. Je hoort wel nobele praatjes als ‘het kiezen van het algemene belang boven het particuliere’. Maar hoe kun je praktisch gezien gelukkig zijn als je constant je leven in de waagschaal moet stellen, terwijl je ook kinderen wilt?"
Daarnaast interesseerde de esthetiek van oorlogsfotografie de regisseur. "Het viel me op tijdens de World Press Photo tentoonstelling: voor je werk word je omringd door gruwelijkheden, maar je bent alleen bezig met het op-het-juiste-moment-drukken voor een goede foto. Je schakelt je gevoel dus uit. Philip Jones Griffiths, een fotojournalist uit Wales, zei ooit: ‘met tranen in je ogen kun je niet scherpstellen’. Dat is tekenend. Dat fascineert me."

Oorlogsfotografen en militairen
Opvallend is ook de esthetiek van de film zelf. Kijk maar naar het verschil in cameravoering ten opzichte van de oorlogsfoto’s voor Vincents expositie. Terug is steevast ‘handheld’ gedraaid met een lange lens (die toont één object scherp en de rest wazig). Op Vincents foto’s is alles in focus. Dat impliceert een korte lens. "Dat contrast heb ik niet bewust opgezocht," zegt Boeijink. "Maar de gevleugelde uitspraak van Robert Capa spreekt voor zich: ‘als de foto niet goed genoeg is, stond je niet dichtbij genoeg’. Er zijn dus zeker fotografen die er middenin de strijd staan. Ik heb een voorkeur voor de lange lens, omdat je iemand kunt lostrekken uit zijn achtergrond. Ook wordt het beeld dynamisch. Dat is onrustig en onberekenbaar, net als Vincent zelf."
Vincent vraagt zich af of zijn werk wel zin heeft. Zijn vriendin zegt dat ze gestopt is, omdat ze moest liegen om de waarheid over het voetlicht te krijgen. Boeijink: "Popularisering zie je overal terug. We krijgen een gekleurd beeld." Toch twijfelt de regisseur niet aan het nut van oorlogsfotografie: "Ik denk zeker dat het zin heeft. Het journaal is selectief en sommige al te gruwelijke gebeurtenissen worden genegeerd. Als fotograaf kun je zorgen dat die voorvallen wel bij het publiek bekend worden."
Die afweging over of het nuttig is om je te mengen in oorlogssituaties, komt terug als de film een parallel trekt tussen militairen en oorlogsfotografen. Er is niet alleen een overlap in omgeving, maar ook in motivatie en verantwoording. Vincent zoekt een oude vriend op; een ex-militair in een rolstoel. "Bij beide beroepen moet je geloven dat je iets waardevols doet," vertelt Boeijink, "anders is wat je meemaakt niet te verkroppen. Die ex-militair heeft zijn benen opgegeven voor zijn werk, dus hij wil koste wat het kost in de noodzaak blijven geloven."

Laura van Zuylen

Terug wordt uitgezonden op 11 januari om 23:15 op Nederland 2.