Il Cinema Ritrovato

Geheim genootschap

In Bologna vindt de eenendertigste editie van het filmfestival Il Cinema Ritrovato plaats. Cinefielen wereldwijd verenigen zich hier om zich over te geven aan vergeten schatten uit de filmgeschiedenis.

Acht jaar geleden studeerde ik Filmwetenschap in Bologna. Nu pas realiseer ik me, dat ik er nooit naar de bioscoop ben geweest. Ik wist alle leuke cafés en kende het nachtleven op mijn duimpje, maar de filmtheaters zijn in gedeelte van de stad waar ik nog nooit was geweest. Dat er een filmfestival werd georganiseerd, is me indertijd ook ontgaan. Althans, niet helemaal. De hele maand juli verzamelden zich elke avond honderden mensen om op het centrale plein, het Piazza Maggiore, in de open lucht op een gigantisch scherm de spaghettiwestern Duck, You Sucker (Sergio Leone, 1971) te kijken. Of Stanley Kubricks The Shining (1980). Of Food, Inc. (Robert Kenner, 2008) een documentaire over de voedselindustrie. Magisch vond ik het om in een stad te wonen die zodanig filmliefde ademt, dat hele families met kinderen zich een uur van tevoren op plastic stoeltjes installeerden om zeker te zijn van een goeie plek voor welke film dan ook.

Dit jaar pik ik op het Piazza Maggiore een staartje mee van The Patsy, een stomme film van King Vidor uit 1928. Een massaal gelach stijgt op als een blond meisje de kokette blik van haar zus imiteert. De openluchtvertoningen blijken slechts het topje van de ijsberg. Jaarlijks komen hier filmliefhebbers, diehard cinefielen en filmwetenschappers bijeen voor het festival Il Cinema Ritrovato, ‘de teruggevonden cinema’. Dit is de eenendertigste editie. Premièrefilms vind je hier niet. De cinematheek van Bologna stelt een programma samen, waarbij je vergeten titels kunt ontdekken of klassiekers eindelijk een keer op groot scherm kan zien. De films draaien in principe één keer, dus ingewikkelde schema’s hoef je niet te maken. Je bent erbij, of niet.

Zo kom ik om negen uur ’s ochtends terecht bij The Maharajah’s Favourite Wive. Een stille film uit 1917 van de mij onbekende regisseur Robert Dinesen met live pianobegeleiding. Ik leer van de Deense tussentitels dat ‘yndlingshustru’ ‘lievelingsvrouw’ betekent en word ingepakt door een dansoptreden met een python. Een jong meisje wordt verleid door een Indiase prins: een blackface-acteur met een tulband met een veer. Hij neemt haar mee naar het Verre Oosten. Daar ruilt zij haar rok, blouse en hoge hakken in voor een doorzichtige Aladdinbroek en een hoofddoek en is klaar voor haar en-ze-leefden-nog-lang-en-gelukkig. Maar hij voegt haar toe aan zijn harem; zij voelt zich voorgelogen en raakt depressief. De westerse en oosterse ideeën over de liefde botsen. Ik schiet vol.

Plotseling begin ik overeenkomsten te zien. In het magistrale Divine (Max Ophüls, 1935) hebben vrouwen met ontblote borsten slangen om hun nek. En opnieuw zie ik culturen botsen tijdens West Indies (Med Hondo, 1979), een satirische musical over slavernij en het Franse imperialisme in Afrika en de Caribische eilanden. De propagandaliederen die de inheemse bewoners met valse beloftes naar Parijs moeten lokken, zijn schrijnend in de huidige tijdgeest.

Maar het meest aangrijpend is de Hollywoodfilm Home from the Hill (1960) van Vincente Minelli. ‘Dit is een jongenskamer,’ zegt de acteur Robert Mitchum, die hier de machovader van een moederskindje speelt. ‘Laat me je nu meenemen naar een mannenkamer.’ Drie jachthonden wachten hen op in een ruimte waarvan de muren volhangen met geweren en opgezette wilde zwijnen- en hertenkoppen. Om een man te worden, moet de jongen gaan jagen en achter de vrouwen aan. De film etaleert traditionele ideeën over mannelijkheid en vaderschap en heeft er zijn twijfels over. Nu conventionele rolpatronen geregeld bewierookt worden, steekt ook deze film. Il Cinema Ritrovato is pure zelfverrijking en zet aan tot reflectie. Het voelt aan als een geheim genootschap en toch iedereen mag erbij. Als je van film en bingewatchen houdt.

Laura van Zuylen