Iedereen zijn eigen Star Wars met de ‘fan edit’

De naderende première van Star Wars: Episode VII — The Force Awakens doet terugdenken aan The Phantom Menace die in 1999 de aftrap gaf voor de tweede cyclus. En aan het fenomeen ‘fan edit’ dat toen werd uitgevonden door een kijker die zich ergerde aan Jar Jar Binks. Sindsdien heeft de huis-tuin-en-keuken versie van de director’s cut opmars gemaakt. De vraag is alleen hoe legaal die is.

Jar Jar Binks scoort hoog op de lijst ‘meest verachte filmpersonages aller tijden’. Veel kijkers zagen in de kruiperige alien met zijn Caraïbische tongval een racistische karikatuur, anderen vonden hem gewoon irritant. Mike Nichols, een editor uit Los Angeles, besloot er iets aan te doen. Met een VHS-band, een schaar en een rol plakband fabriekte hij een alternatieve versie in elkaar, getiteld The Phantom Edit. Het is een kortere, snellere versie van de film waarin geen plaats is voor George Lucas komisch bedoelde personage.

Dit was in 1999, zes jaar voordat YouTube zelfs maar werd uitgevonden en het maken van filmpjes de favoriete hobby werd van de halve wereldbevolking. Met de introductie van steeds geavanceerdere en betaalbare software, lieten steeds meer doe-het-zelf editors van zich horen. The Phantom Edit bleek een grote inspiratiebron voor filmverbeteraars. Het fenomeen ‘fan edit’ was geboren.

Fan edits zijn te vinden op gespecialiseerde websites. Fanedit.org begon ooit als bijproduct van een Star Wars-fansite maar bevat tegenwoordig behalve Star Wars-bewerkingen alternatieve versies van onder andere Casino Royale, Iron Man en de Halloween-films. Originaltrilogy.com organiseerde in 2005 een wedstrijd om de beste bewerkingen van Star Wars-sequels boven water te krijgen. Het zijn er inmiddels meer dan 900.

Het produceren van een fan edit lijkt nog het meeste op deejay-en in je eigen kelder. Sommige knutselaars snorren alle weggeknipte scènes op om ze achter elkaar te plakken en een zo lang mogelijk shot te maken. Andere persen liefst zoveel mogelijk materiaal in zo min mogelijk tijd, door bijvoorbeeld alle seizoenen van The Sopranos of 24 tot een paar uur film te destilleren. Ongeliefde personages worden weggeknipt op een manier die Stalins retoucheerafdeling jaloers zou maken, films worden ‘vermannelijkt’ zoals in de Jack Edit van Titanic die het verhaal vertelt zonder sentimenteel terugblikkende Rose, er wordt gespeeld met de chronologie en aangelengd met andere films. CleanFlicks in het religieus strenge Utah verdiende zelfs een aardig bedrag met het verspreiden van gekuiste versies van filmhits.

CleanFlicks werd door de rechter verboden in 2006. Een jaar later kwam Lucasfilm in actie tegen de fan edit The Clones Revealed en niet veel later ging Fanedit.org op zwart. Pas nadat de site voorzien was van uitgebreide disclaimers ging hij weer de lucht in. Uploaders wordt op het hart gedrukt hun creaties vooral te maken op basis van legaal aangeschafte DVD’s of BlueRays. Studio’s en filmproducenten worden echter steeds feller op wat zij beschouwen als inbreuk op auteursrecht en intellectueel eigendom. Het zal waarschijnlijk niet lang duren voordat fan edits worden geschaard onder piraterij. Voorvechters van vrijheid van meningsuiting verzetten zich. Soms op ludieke wijze zoals het Dibioza Kolektiv dat met zijn hilarische Pirate Bay Song een ode brengt aan de moeder aller downloadsites.

Edo Dijksterhuis