IDFA: Morgan Knibbe over Those Who Feel The Fire Burning

Tegenhanger van het mediacircus

Those Who Feel The Fire Burning is de verrassing van het IDFA. De debuutfilm van Morgan Knibbe is een verontrustend sfeerportret van illegale immigranten in Zuid-Europa. Knibbe: "Mijn doel is om een ervaring te delen van iets waar je anders nooit mee in contact was gekomen. Ik wil jou laten ervaren wat ik heb meegemaakt. Ik wil je laten inzien dat de situatie te complex is om te begrijpen en de menselijkheid terugbrengen in de discussie."

In een rommelig appartement in Amsterdam-West is de gaskachel met zwarte stift versierd: een stel ogen tuurt de kamer in. Nonchalant ligt een zakje wiet naast een uitgedroogd klokhuis. Op de bank zitten de vader en een Franse vriend van de talentvolle regisseur Morgan Knibbe (lichting 2012 van de Nederlandse Filmacademie). Knibbe zet een luchtbed tegen de muur om de deur vrij te maken. "Gisteren bleven er zes mensen slapen," verklaart hij.  Zijn debuutfilm Those Who Feel The Fire Burning ging afgelopen weekend op het IDFA in première.

Met Those Who Feel The Fire Burning wilde Knibbe een tegenhanger maken van het beeld dat er bestaat van de immigratieproblematiek. "Ik mis diepgang in de mainstream media. Ze behandelen onderwerpen oppervlakkig en propagandistisch. Ik doel daarbij vooral op het nieuws. Daar geloof ik niet meer in. Het manipuleert door te pretenderen dat het objectief is. De verhalen en quotes die journalisten oppikken, plaatsen immigranten in een slachtofferrol. Andersom spelen immigranten daarop in door zich jammerend naar de camera te richten. Een publiek kan weinig met die pose. Ik merk het aan mezelf: ik weet me geen houding geven en sluit me er voor af. Mijn film moest dus geen klaagzang worden, maar asielzoekers een gezicht geven. Mijn filmtaal in Those Who Feel The Fire Burning streeft geen objectiviteit na, maar is juist eerlijk over zijn subjectiviteit."

Knibbes camera spookt door steegjes, havens en een kerkhof van scheepswrakken. Hij zweeft als een schim door niemandsland, niet gebonden aan tijd en plaats. Vrijzinnig zijn de overgangen van de ene scène naar de andere. Een zwarte put loopt over in een donkere hemel en via blauwe luchten glijd je in helder water, zonder dat je een cut kunt opmerken. De voice-over klinkt alsof je een geheim wordt toevertrouwd. Knibbe: "We bleven zo ver mogelijk weg van een reportagestijl. Doordat de personages op gedempte toon spreken, scheppen ze een intieme sfeer."

Voor De Correspondent maakte Knibbe een voorstudie voor Those Who Feel The Fire Burning: de korte film Schipbreuk, over immigranten op Lampedusa. Die samenwerking is niet vreemd. Knibbes opvattingen passen bij de diepgravende onderzoeksjournalistiek van het online tijfschrift. Knibbe: "Toen vorig jaar twee boten schipbreuk leden bij de kust van Lampedusa, vroeg De Correspondent me om voor hun een korte film te maken over die ramp. Ik mocht het materiaal ook voor mijn eigen film gebruiken. Goeie deal, dus. Lampedusa was een mediacircus. Ik was gegeneerd. De overlevenden waren aan het rouwen en ik legde hun kwetsbaarheid vast — samen met zestig andere journalisten. Ik voelde me een indringer."

Knibbe verbleef tien dagen op Lampedusa in Italië en drie maanden in Griekenland. "Tien dagen is niet lang, maar het is meer dan de meeste journalisten doen. Ik had geen haast. Ik heb geprobeerd om contact te maken door naar vluchtelingeninstellingen te gaan, maar heb ook een voetbal gekocht om met de immigranten te voetballen en ben Arabisch gaan studeren om met ze te kunnen praten. In Athene heb ik ook veel met ze gekookt. Op Lampedusa was daar de gelegenheid niet toe."

Knibbe verwacht niet dat hij contact zal kunnen onderhouden. "Hun leefomstandigheden zijn te onzeker. Met de vluchtelingen die ik zes jaar geleden in Paltras heb ontmoet was ik heel close, maar na mijn vertrek heb ik ze nooit meer gesproken. Er was onder andere een Palestijn met een geweldig gevoel voor humor. Echt een clown. Soms werd hij heel serieus. Dan vertelde hij over zijn droom om zich op te blazen in Israël. Geen idee wat er van hem geworden is."

Knibbes volgende project wordt waarschijnlijk een fictiefilm. "Ik voeg me niet naar het onderscheid tussen fictie en documentaire. Het belangrijkste vind ik dat de kijker door film kan reflecteren op het medium en op zichzelf. Dat is de eerlijkste en de meest democratische manier van film maken. Dan ben je je bewust van je eigen subjectiviteit en die van de filmmaker."

Laura van Zuylen