IDFA 2017: Interactive Conference

De rituele dans tussen mens en technologie

Een smartphone-orkest, de VR-hype, een menselijke virtuele assistent, een computer die zelf leert zien. Dat en nog veel meer kwam zondag aan bod op IDFA’s jaarlijkse, opnieuw drukbezochte DocLab-conferentie onder het motto: de rituele dans tussen mens en machine.

Het DocLab-thema van dit jaar is Uncharted Rituals, een verwijzing naar de vraag of wij, in een tijdperk van steeds menselijker computers, zelf ook niet steeds meer op robots beginnen te lijken. Denk aan onze verslaving aan telefoons, onze filterbubbels en de afhankelijkheid van techbedrijven. Het werd een dag vol zeer uiteenlopende presentaties van kunstenaars die met digitale middelen de wereld te lijf gaan. Soms nogal droge kost voor ingewijden, maar ook fascinerende projecten en zelfs vermakelijke bijdragen. Van een panel over Virtual Reality (wil maar niet echt doorbreken) tot een aanstekelijke voordracht van cabaretier Micha Wertheim (en zijn robot) over zijn veelbesproken voorstellingen Ergens anders en Iemand anders.

Ik som niet alles op, maar pak een paar opvallende voorbeelden. Zoals Lauren van Lauren McCarthy, die op een originele manier de trend becommentarieert.

Voor robot spelen
Robots vervangen mensen, maar kan een mens ook een robot vervangen? Die vraag bracht McCarthy tot Lauren, een curieus project dat ze onder de nodige hilariteit live demonstreerde. Ze speelt daarbij een menselijke tegenhanger van de in Amerika gangbare virtuele assistent Alexa, waar je een groot deel van je huishouding aan kan overlaten. Lauren meent dat zij dat als mens beter kan, en gluurt via tal van camera’s in kamers, keukens en koelkasten van een aantal gebruikers die het aandurfden. Want wat Alexa niet kan, kan Lauren wel. Bijvoorbeeld iemand adviseren eens vaker naar de kapper te gaan. Tot grote tevredenheid van de betrokkene overigens.

Tijdens de conferentie zagen we een zekere Trevor in Los Angeles slaperig uit bed komen terwijl Lauren hem monter toespreekt, de verlichting aandoet en in de keuken de popcornmachine inschakelt. Ook Trevor zelf moet hartelijk lachen om die bizarre situatie.

Lauren

Terug naar de mensen
Na de omhelzing van internet en digitale techniek verschuift de aandacht weer naar de mens zelf. Het is een trendje dat in verschillende presentaties terugkwam. Misschien wel het duidelijkst in het werk van de Amerikaanse internetkunstanaar Jonathan Harris, de bevlogen hoofdgast van het festival. Na een periode met vaak zeer formalistische, maar prachtig uitgevoerde projecten rond menselijke chaos en emotie heeft hij inmiddels de digitale wereld weer ingeruild voor tastbare kunst.

Op de conferentie vertelde hij dat hij menselijke uitingen in de loop der tijd minimaler, vluchtiger en minder creatief ziet worden, terwijl de zelfpromotie met likes en volgers steeds groter wordt. Van de handgeschreven brief naar de twitter-oprisping. Harris probeert daar tegenin te gaan. Hij toont de foto die hem inspireerde tot Cowbird, een internetproject als bibliotheek van levenservaringen. Tegen een achtergrond van hevige rellen kussen een jongen en een meisje elkaar, vlak voor het traangas wordt afgevuurd. Dat menselijke moment temidden van de chaos, dat raakte hem. Maar toen Cowbird na vijf jaar net zo verslavend werd als andere sociale media trok hij de stekker eruit. En nodigde zijn meest trouwe volgers uit voor een afscheidsbijeenkomst rond een echt kampvuur.

Worstelen met de werkelijkheid
Een intrigerende installatie op de DocLab-expostie is Learning to See: Hello World! van computerkunstenaar Memo Akten. Een camera is aangesloten op een zelflerende computer met een neuraal netwerk, een structuur die lijkt op onze hersenen. Op een aantal beeldschermen zien we hoe dit digitale brein chocola van de camerabeelden probeert te maken. Een echte worsteling zo te zien. Op de conferentie legde hij uit hoe dit specialistische werk met kunstmatige intelligentie uiteindelijk moet leiden tot beter begrip van ons brein.

Worden we eenzame individuen, gebogen over onze smartphone? Niet als het aan het Smartphone Orchestra ligt. Dat schakelde alle conferentiebezoekers in bij het vrolijk stemmend groepsgebeuren W/O/R/K, met ieders eigen smartphone als persoonlijke dirigent. "I am alone here by myself" riepen we ieder apart en toch in koor. Voelden we ons nu een robot of juist niet?

Foto IDFA

Als uitsmijter traden voedselkunstenaars Emilie Baltz en Klasien van de Zandschulp aan onder het motto ‘Have Your Tech and Eat it Too’. Onder onze stoel vonden we een doos vol vreemde ingredienten. Om vervolgens een wonderlijke, maar niet onsmakelijke snack in elkaar te prutsen. Zie ook hun versie van het klassieke The Futurist Cookbook.

Een aantal van de op de conferentie gepresenteerde producties is te bezichtigen of te beleven op de gratis toegankelijke DocLab-expositie in De Brakke Grond. Nog twee tips voor thuisblijvers: proef de sfeer met het minimalistische en toch swingende Dance Tonite van Jonathan Puckey (als dat geen rituele dans is!) of ga aan de slag met je smartphone en probeer de interactiefjes van #veryveryshort.

Leo Bankersen