Het regionale voorbij in Oberhausen

De Kurzfilmtage Oberhausen, het mekka voor de korte kunstzinnige film, is in volle gang. Het festival verdeelt zijn hoofdprogramma in een internationale, een nationale en een regionale competitie. Maar die nadruk op locatie sluit niet naadloos aan op de films zelf.

De mengelmoes van de hedendaagse geglobaliseerde wereld kwam zijdelings ter sprake in ‘Borders of the Regional’, één van de waardevolle debatten die elke ochtend op het festival worden georganiseerd. Dit gesprek draaide voornamelijk om ‘El Pueblo’, het belangrijkste themaprogramma van het festival dit jaar, met als ondertitel ‘Searching for Contemporary Latin America’. Het concept ‘el pueblo’ is in de Latijns-Amerikaanse politieke context een veelzijdige: het kan alles betekenen van ‘het dorp’ tot ‘de regio’ en van ‘dit land’ tot heel Latijns Amerika.

De in Amsterdam en Londen werkende curator Sebastian López trok ook het gesprek breder, naar een Europese of zelfs wereldwijde beweging. "Nu we worden geconfronteerd met een grote groep ‘buitenstaanders’ binnen onze maatschappij, reageert de wereld van de beeldende kunst daar vooral op door naar het buitenland te gaan en kunstenaars daarvandaan hierheen te halen. In plaats daarvan moeten we ons meer openstellen voor de gemeenschap die hier daadwerkelijk is."

Die open blik lijkt het filmfestival zelf alvast omarmd te hebben. Hoewel de drie competities in naam zijn opgedeeld op localiteit – er is een internationale, een Duitse en een regionale competitie – blijkt daarbinnen vooral hoe poreus die begrippen tegenwoordig eigenlijk zijn.

Laten we met die regionale competitie beginnen, die gericht is op producties uit de provincie Nordrijn-Westfalen. De films mogen dan in de regio geproduceerd zijn, hun makers zijn dat allesbehalve: onder de regisseurs van de twaalf geselecteerde films zijn een van oorsprong Chinese animatiemaker, een Turks-Duitse regisseur en meerdere Zwitsers. En, belangrijker, ook de onderwerpen van de films overstijgen het regionale, van de experimentele film Ocean Hill Drive die werd opgenomen in een kuststadje in Massachusetts tot het verwesterde Chinese sprookje Ginko & Kinko en van het visuele gedicht Smoke and Dust, opgedragen aan de jonge, overleden vluchteling Aylan Kurdi tot A Company in Greece dat de neergang van een Grieks familiebedrijf documenteert in stemmen en familiekiekjes.

Die neiging tot een blik naar buiten is nog sterker onder de 24 films die werden geselecteerd voor de Duitse competitie. De Duits-Turkse coproductie Cosmorama toont in lome zomerbeelden de razendsnelle ontwikkeling van Istanbul. Ohne Titel (Gulsen and Hüseyin) richt zich op de gevolgen van migratie naar Europa voor de Turkse vader van maker Aykan Safoglu. Het experimentele Transmission from the Liberated Zones vermengt westerse en Afrikaanse politieke statements. En In Between Identities speelt zich zelfs helemaal nergens op de wereld af, maar richt zich op een virtuele tussenwereld waar game-personages rondhangen op zoek naar zichzelf.

En ook in de internationale competitie speelt verplaatsing opvallend vaak een hoofdrol. Schuld draait om een Argentijns stel dat in de jaren zeventig naar Europa vluchtte. Jus Soli van het filmcollectief Somebody Nobody neemt stelling over de positie van zwarte inwoners in Groot-Britannië. Mains propres stelt op visuele wijze de kolonialistische neigingen van ontwikkelingshulp aan de kaak. En in het Canadese Two Snakes als het Sri Lankaanse If I Were Any Further Away I’d Be Closer to Home wordt de culturele ontheemding van de makers op geheel verschillende wijze centraal gesteld.

Zo bezien heeft het festival de worden van López lang geleden al ter harte genomen. De kunstenaars die hier zijn en van daar kwamen, worden in Oberhausen al omarmd.

Joost Broeren