Haperende selectie levert Borgman op als Oscarinzending

Borgman van Alex van Warmerdam is verkozen tot Nederlandse inzending voor de Oscars in de categorie Best Foreign Language Film Award. Maar het selectieproces verliep niet vlekkeloos. De selectiecommissie, die in 2005 en 2009 eerder het lid op de neus kreeg, paste het Academy-reglement strikt toe en sloot twee films uit. De producenten konden echter aantonen dat de Academy het zelf ook niet zo nauw neemt met de regels.

In 2005 ging het mis met Blue Bird van Mijke de Jong. Die film werd geweigerd omdat hij al op tv was vertoond en Holland Film, toen verantwoordelijk voor de Oscar-selectie, was te laat om een andere film in te zenden. Vier jaar later ontstond ophef over The Silent Army, een bewerking van Jean van de Velde’s Wit licht. De uitverkiezing tot nationale vertegenwoordiger werd aangevochten door producenten van concurrerende kanshebbers omdat er teveel Engels in zou worden gesproken. Na twee weken touwtrekken werd het protest eerst verworpen en daarna toch erkend omdat de Academy de inzending afkeurde. Oorlogswinter van Martin Koolhoven, door de selectiecommissie achter de hand gehouden als reserve-kandidaat, werd snel als alternatief naar voren geschoven.

Mede door het gedoe in 2009 heeft Holland Film, tegenwoordig opererend onder de naam EYE International, een zeventien punten tellend reglement opgesteld om dit soort blunders te voorkomen. Maar dat heeft niet kunnen voorkomen dat er dit jaar weer een herstemming heeft moeten plaatsvinden. Maar dit keer lag de fout niet bij EYE International. Met het Academy-reglement in de hand had de organisatie twee van de veertien aangemelde films — Hoe duur was de suiker en Het bombardement — van de stemming uitgesloten. De reden: een minderheidsaandeel van de Nederlandse crew. Regel 13, deel II, sectie E van het Academy-reglement stelt dat ‘het inzendende land moet garanderen dat de creatieve inbreng grotendeels in handen is van burgers of inwonenden van dat land’.

De producenten van Hoe duur was de suiker tekenden bezwaar aan. ‘Wij zijn erachter gekomen dat die regel bij inzendingen uit het verleden, waaronder zelfs winnaars, helemaal niet gehandhaafd is’, vertelt Paul Voorthuysen van PVPictures, co-producent van Hoe duur was de suiker. ‘Amour bijvoorbeeld, de winnaar van vorig jaar, werd ingezonden door Oostenrijk maar vijf van de zes belangrijke heads of department — director of photography, kostuumontwerper, editor enzovoorts — waren Frans. Das Weisse Band, in 2010 genomineerd namens Duitsland, had ook maar één Duitser in het creatieve team.’

Beducht voor een herhaling van eerdere fouten had EYE International zich roomser dan de paus opgesteld. Meteen werd contact opgenomen met LA om te vragen hoe dat nu eigenlijk zit met het toelatingsbeleid. Uit het nu uitgestuurde persbericht van EYE International blijkt niet dat de Academy toegeeft de eigen regels te verbuigen, maar wel dat ‘de Academy op basis van deze argumenten heeft besloten EYE International de kans te geven om in geval de ingezonden film niet voldoet aan de eisen van de Academy, een 2de film te kunnen insturen.’

In de herstemming door afgevaardigden van de Nederlandse filmbrancheverenigingen en –organisaties mochten Hoe duur was de suiker en Het bombardement gewoon meedingen. Maar ze moesten het afleggen tegen Borgman. ‘Geen schande om te verliezen van een film die in Cannes zijn festivalpotentie heeft bewezen’, vindt Voorthuysen.

Wel problematisch is de toelatingsregel 13 van de Academy die het Nederlandse producties steeds moeilijker zal maken om in aanmerking te komen als nationale Oscarinzending. Zeker door het gebrek aan fiscale maatregelen in eigen land zoeken steeds meer producenten geld in het buitenland, dat vaak gebonden is aan bestedingsverplichtingen daar. Het aantal films dat minimaal voor de helft als Nederlands kan worden aangemerkt, zal in de toekomst naar alle waarschijnlijkheid alleen maar dalen. Misschien is het tijd dat de Academy, zeker nu is aangetoond dat zij in het verleden behoorlijk arbitrair heeft omgesprongen met deze toelatingseis, regel 13 aanpast.

Edo Dijksterhuis