Fossati eerste hoogleraar filmerfgoed en digitale filmcultuur
Giovanna Fossati wordt Nederlands eerste hoogleraar Filmerfgoed en digitale filmcultuur. Fossati (1971) blijft als hoofdconservator verbonden aan EYE. Ze noemt dit de ideale combinatie: ‘door theorie en praktijk dichter bij elkaar te trekken wil ik studenten en onderzoekers de weg leren vinden naar het archief’.
De leerstoel aan de Universiteit van Amsterdam is mede mogelijk gemaakt door EYE, dat de afgelopen tien jaar al een succesvolle samenwerking had met de universiteit. Sinds 2003 ronden er jaarlijks tien tot vijftien studenten de Masters-opleiding Preservation & Presentation of the Moving Image af, waar Fossati sinds de oprichting bij betrokken is geweest. Een flink aantal daarvan is volgens haar ‘inmiddels werkzaam in filmarchieven en musea — van de Academy of Motion Pictures Arts and Science tot het Austrian Film Museum, van EYE tot het Londense museum Tate Modern’.
‘Digitale technologie schept nieuwe mogelijkheden voor hergebruik, zoals het online beschikbaar stellen van filmerfgoed of het op grootschalige wijze doorzoekbaar maken van gedigitaliseerde collecties’, schets Fossati de ontwikkelingen op haar vakgebied. ‘Ook roept de toepassing van deze methoden en technieken nieuwe ethische vragen op, onder meer over de beleving en interpretatie van filmerfgoed in de digitale filmcultuur. Dit vraagt om duiding vanuit een filmhistorisch, film-theoretisch en ethisch perspectief, gebaseerd op gedetailleerde kennis over ontwikkelingen in de hedendaagse digitale filmarchief- en presentatiepraktijk.’
Definiëren wat filmerfgoed nou eigenlijk is binnen een digitale cultuur, die ook weer nieuwe mogelijkheden biedt voor conservering, is de grootste uitdaging van haar vakgebied, vindt Fossati. ‘Daarnaast willen we de kennis van de filmtraditie levend te houden: de materialiteit van celluloid film, de technologie van film in zijn eerste honderd jaar, maar ook het herinterpreteren van een rijkdom aan filmtheorie vanuit deze nieuwe spannende fase in filmgeschiedenis.’
De kersverse hoogleraar, die vanaf 1 november twee dagen per week aan de UvA werkt, wil de leerstoel tweeledig invullen. ‘Enerzijds wil ik mijn onderzoekswerk voortzetten naar de transitie van analoog naar digitaal en de manier waarop de technologische en culturele veranderingen invloed hebben op de manier waarop we naar filmerfgoed kijken. Anderzijds wil ik nieuw onderzoek initiëren naar de vragen "wat is filmerfgoed in een digitale cultuur?" en "hoe kunnen we een participatory culture, typisch van de digitale cultuur, inzetten voor het conserveren en ontsluiten van filmerfgoed?" In de afgelopen decennia zijn de kluizen opengesteld en films, affiches en foto’s gedigitaliseerd. Wat de volgende stappen zouden kunnen zijn, was nog niet duidelijk. VOD, YouTube, online remixing zijn een aantal platforms waar nu filmerfgoed te vinden is, maar het is lang nog niet alles en het is ook niet duidelijk of deze platforms het meest geschikt zijn voor het ontsluiten van erfgoed.’
De combinatie van het hoogleraarschap met haar werk bij EYE, waar ze sinds 2009 als hoofdconservator verantwoordelijk is voor de collectie van 40.000 filmtitels en vanaf november drie dagen in de week actief is, noemt Fossati ideaal. ‘Door theorie en praktijk dichter bij elkaar te trekken wil ik studenten en onderzoekers de weg leren vinden naar het archief — zowel het materiële archief waar films en film-gerelateerde objecten worden bewaard, als het virtuele archief van gedigitaliseerde en digital-born erfgoedfilms die in steeds grotere aantallen online te vinden zijn.’
Internationale samenwerking staat bij zowel de UvA als EYE hoog in het vaandel en is dus ook terug te vinden in Fossati’s toekomstige programma. Voor 2014 staat in samenwerking met New York University de eerste Europese editie van Orphan Film Symposium gepland: onbekende filmschatten uit de collecties van het Museum of Modern Art in New York, het Deutsche Filmmuseum Berlin en het San Francisco Silent Film Festival worden hier getoond. In samenwerking met University of Bristol, University of St Andrews en University of Chicago wordt in 2015 in EYE de conferentie The Colour Fantastic — Chromatic Worlds of Silent Cinema georganiseerd. Met de universiteit van het Italiaanse Udine wordt een gezamenlijk PhD-programma begeleid.
Edo Dijksterhuis