Cannes Blog 10: Tendensen op de filmmarkt

Het aantal verkochte filmkaartjes in de EU naderde in 2016 de grens van 1 miljard, het hoogste niveau sinds 2004. De opbrengsten daalden licht: de box office over de hele EU bedroeg 7,04 miljard euro. Het marktaandeel voor Europese films daalde eveneens licht naar 26,7 procent. En hoe zit het met VOD?

Dat maakte het European Audiovisual Observatory (EAO) bekend tijdens het Filmfestival van Cannes, dat zondag zijn zeventigste editie afsluit met de uitreiking van de Gouden Palm.
In de 28 lidstaten van de EU werden in totaal 991 miljoen filmkaartjes verkocht, 13,3 miljoen meer dan in 2015 en het hoogste niveau sinds 2004. De opbrengst daalde licht met 2,3 procent naar 7,04 miljard euro. Het EAO noemt als oorzaken onder meer de daling van de prijs van een bioscoopkaartje in Italië, Spanje en België en de dalende opbrengsten in Duitsland. De gemiddelde prijs van een bioscoopkaartje in de EU daalde voor het eerst in vijf jaar: van 7,4 euro naar 7,1 euro. Opbrengsten in Spanje, Frankrijk, Polen, Italië, Tsjechië en Slowakije stegen. Alleen in Duitsland en België daalde de opbrengst significant, met respectievelijk 12,3 en 10,9 procent.
Het EAO publiceerde in samenwerking met de Marché du Film — de filmmarkt in Cannes — ook de brochure World Film Market Trends 2017, waarin het mondiale tendensen op de filmmarkt analyseert. Waaronder de invloed van video on demand op de opbrengsten, de beschikbaarheid van Europese films op VOD en de publieksvoorkeuren wereldwijd.
Binnen de EU bleken animatiefilms The Secret Life of Pets en Finding Dory het meest populair. Maar die trend is wereldwijd zichtbaar, hier en daar overtroffen door lokale hits als Train to Busan in Zuid-Korea en Hong Kong en The Hunt for the Wilderpeople in New Zeeland. Andere succesnummers zijn, niet helemaal verrassend, Star Wars: Rogue One, Captain America: Civil War, Batman vs Superman: Dawn of Justice en andere films met een dubbele punt in de titel.
De top vijf van ’s werelds best bezochte films in 2016 zijn (in opbrengst van miljoenen dollars):
1. Captain America: Civil War (1115)
2. Finding Dory (1020)
3. Zootopia (1002)
4. The Jungle Book (947)
5. The Secret Life of Pets (865)

Russische perikelen
2016 moest Het Jaar van de Russische Film worden, schrijft het EAO in haar verslag, omdat de Russische bioscopen sinds 2013 dwars tegen de economische depressie in meer kaartjes hadden verkocht. Helaas werd het feestje verstoord door de zwakke roebel. De opbrengsten daalden tot 712 miljoen dollar, de laagste opbrengst sinds 2007.
De belangrijkste, en niet helemaal geruststellende, beweging op de Russische bioscoopmarkt is de acquisitie in april 2017 van de twee belangrijkste bioscoopketens van het land — Cinema Park en Formula Kino — door de Russische tycoon Alexander Mamut.

Brexit
Hoewel de financiële en andere economische gevolgen van de Brexit voor de filmsector volgens het EAO nog niet te overzien zijn, maakt de Britse filmindustrie zich grote zorgen over de slagkracht en het creatieve potentieel. Reden: een significant deel van de Britse filmindustrie is afhankelijk van werknemers uit de EU, die door de Brexit in volstrekte onzekerheid leven over hun toekomst in Groot-Brittannië.
Die pijn wordt enigszins verzacht door de aankondiging van het British Film Institute in november 2016 dat men in de periode 2017-2022 vijfhonderd miljoen pond wil investeren in de sector. Daarmee zal onder meer een kleine aantal regionale productiefondsen worden opgezet, als ook (enigszins cryptisch) ‘a new approach to non-theatrical filmmaking’. 

Marktaandeel Europese films
De groei van het aantal verkochte kaartjes komt vooral voor rekening van Amerikaanse films. Het marktaandeel van Amerikaanse films in EU-landen groeide tussen 2012 en 2016 met 5,1 procent naar 67,4 procent. Fantastic Beasts and Where to Find Them is de enige (quasi-) Europese film die in 2016 in de top 20 van best bezochte films staat. Het marktaandeel van Europese films geproduceerd in de EU met deels Amerikaans geld daalde van 7,1 naar 3,6 procent. Europese films werden in de EU-landen net iets minder goed bezocht dan in 2015, een daling van 27 procent naar 26,7 procent. Iets zorgelijker is die trend vanaf 2012 bezien. In die periode van vijf jaar daalde het bezoek aan Europese films in de EU-landen van 29,3 naar 26,7 procent. Er zijn nuances zichtbaar: in Frankrijk, Italië, Finland en Tsjechië steeg het marktaandeel Europese films.

VOD
De term video on demand wordt vaak op een verwarrende manier gebruikt, aldus de EAO, doordat er geen onderscheid wordt gemaakt tussen SVOD of subscription vod (Netflix, HBO, Amazon) en TVOD of transaction vod (iTunes). Het onderscheid is volgens het EAO belangrijk omdat beide business models als het om film gaat concurreren met verschillende marktsegmenten.
TVOD is in de grond hetzelfde als dvd-verkoop/verhuur: transacties verlopen per film, het gaat bijna altijd om recente films, de focus ligt op het aanbieden van films en werkt volgens het principe van winstdeling tussen rechthebbenden en de aanbieder van de dienst. SVOD is vergelijkbaar met abonneezenders: abonnees hebben een catalogus ter beschikking waaruit ze kunnen kiezen, beschikbaarheid content afhankelijk van release-window, belangrijke focus op series, opbrengst op basis van abonnementen, niet frequentie of omvang gebruik content. Ook de groeicijfers verschillen: de groei van TVOD remt af, die van SVOD houdt aan.
Verder maakt de EAO onderscheid tussen wat men ‘e-commerce-modellen’ noemt en ‘modellen die uitgaan van curatorschap’. In simpele woorden: de eerste biedt van alles aan, de tweede maakt een bepaalde selectie.
Het onderzoek naar de status quo van VOD film distributie in de EU-landen is beperkt. Het EAO keek in de maand oktober van 2016 naar de catalogi van TVOD diensten en schat dat 45.500 verschillende films, die daarvoor in minstens één EU-land in bioscopen is verschenen, beschikbaar waren op TVOD. Voor SVOD is dat aantal 8900. Europese films waren over het algemeen minder beschikbaar dan Amerikaanse films.
"Een minderheid (47 procent) van Europese films die tussen 2005 en 2014 in Europese bioscopen verschenen, was beschikbaar op TVOD." Cijfers voor films geproduceerd tussen 2011 en 2015 zijn volgens het EAO positiever.
Makke van het onderzoek is dat met nauwelijks een woord wordt gesproken over het grootste obstakel voor het beschikbaar komen van Europese films: de rechten die bij de verschillende lidstaten liggen. Immers, die films zijn vaak met staatssteun tot stand gekomen. Die lidstaten gaan daar zo krampachtig mee om dat nieuwe VOD-diensten gericht op Europese kwaliteitsfilms nauwelijks van de grond komen.

Focus hier beschikbaar

Ronald Rovers