Wat Brexit betekent voor de filmsector

Britse AV-industrie krijgt knauw, Nederlandse media valley spint garen

Eind deze maand zou Brexit een feit moeten zijn. Waarschijnlijk sleept premier May er nog een verlenging uit zodat ze hinkend en slepend de verkiezingen haalt. Tenzij een tweede referendum de Brexit terugdraait, komt er dan alsnog een moment waarop de Britten de Europese Unie verlaten. Zoals zoveel dingen is het onduidelijk wat dat precies betekent voor de filmindustrie – in zowel Groot-Brittannië als Europa.

Voor de Britse film- en AV-industrie maakt het niet zoveel uit welk scenario wordt gevolgd bij de Brexit – met of zonder regels van de EU of World Trade Organisation, of een constellatie van bilaterale verdragen met individuele landen. Het pakt eigenlijk altijd slecht uit. Dat is in ieder geval de conclusie die het consultancybureau Oxera vorig jaar al trok in een onderzoek. De sector, waar 186.000 mensen in werkzaam zijn en die jaarlijks ruim €6,8 miljard toevoegt aan het bruto nationaal product, is in hoge mate vervlochten met Europese regels en regelingen.

Vooral de herinvoering van douaneposten en visa’s zal een flinke klap zijn. De Britse AV-industrie – vooral delen die leunen op hoogopgeleide experts zoals post-production en videogames – is gebaat bij vrije vestiging van professionals. Er zal een tekort ontstaan aan geschikt personeel. Maar ook als filmlocatie zal het Britse koninkrijk minder aantrekkelijk worden omdat shoots vergezeld zullen gaan met extra papierwerk en onzekerheid. Een film als Star Wars: Rogue One, die grotendeels is opgenomen in Engeland, zou waarschijnlijk verhuizen naar Oost-Europa of Nieuw-Zeeland.

Groot-Brittannië is de afgelopen jaren zeer populair geweest onder buitenlandse filminvesteerders. Volgens de BBC brachten zij in 2017 alleen al bijna €2 miljard binnen. Het is waarschijnlijk dat het enthousiasme voor coproducties na Brexit een stuk minder is. Daarnaast zullen ook andere financieringsbronnen wegvallen. De fondsen van Creative Europe bijvoorbeeld. Op de lange termijn zal het wegvallen van steun- en trainingsfondsen zoals het European Regional Development Fund en Horizon 2020 ervoor zorgen dat het algehele kennisniveau daalt.

Er zijn ook mogelijke voordelen te behalen aan Brexit. Zo zal een gedevalueerde pond – en de verwachting is dat de Britse munt in waarde zal afnemen – Britse bedrijven competitiever maken. Niet meer gebonden aan EU-regels en –verdragen kan er bovendien naar hartenlust zaken worden gedaan met non-EU-landen – mits er een vrijhandelsverdrag kan worden gesloten. Brexit zou ook de mogelijkheid bieden om stimuleringsmaatregelen, vaak gebaseerd op belastingvoordelen, effectiever in te richten. En het zou ook betekenen dat de Britten zich niets hoeven aan te trekken van dure Europese regelgeving zoals de aanstaande auteursrechtenwetgeving.

Wie gaat plussen en minnen komt met Brexit uiteindelijk toch negatief uit. De positieve effecten zouden maximaal 12.600 extra banen opleveren. De negatieve effecten kosten daarentegen 13.500 banen. En daarbij moet worden aangetekend dat die negatieve effecten een grotere waarschijnlijkheid hebben om bewaarheid te worden dan de positieve.

Maar Brexit heeft niet alleen effect binnen Groot-Brittannië. Ook voor haar handelspartners zal de verandering hard aankomen. Het Verenigd Koninkrijk is Nederlands derde handelspartner, na Duitsland en België. Het Centraal Planbureau berekende een schade door minder handel die kan oplopen tot 1,2% van het bruto binnenlands product in 2030. Maar er zijn ook sectoren die profiteren van de weggevallen Britse concurrentie en de verhuizing van internationale bedrijven uit Londen of andere steden naar het vasteland. Mediabedrijven bijvoorbeeld die anders hun uitzendvergunning verliezen. Bloomberg, TVY Media en Discovery Channel hebben al een nieuw hoofdkantoor geopend in de Nederlandse media valley Amsterdam-Hilversum. En zelfs staatszender BBC overweegt de stap te wagen.

De gevolgen van Brexit zijn nog niet te overzien. Hoe het überhaupt zover heeft kunnen komen is onderwerp van de eerste film over de Britse afsplitsing van de EU, Brexit: The Uncivil War. In deze HBO-film speelt Oscar-winnaar Benedict Cumberbatch de rol van Dominic Cummings, de politiek adviseur die de slogan ‘Take back control’ bedacht en volop social media inzette om kiezers te mobiliseren voor het referendum. “Ik wilde de advocaat van de duivel spelen”, liet de acteur, die sterk pro-EU is, weten aan The Independent. “De film gaat niet over een oplossing of over goed en fout, maar over hoe alles is gebeurd. Het is geen preek. Er wordt niet gecensureerd en al helemaal niemand de les gelezen.”