Bezuinigingen raken ook filmtheaters

De bezuinigingen op cultuur raken ook de kleine filmtheaters en filmhuizen. Tenminste twee locaties, Filmfoyer in Tilburg en Tropentheater in Amsterdam, moeten volgende maand sluiten. Voor andere theaters geldt: de vaak al bescheiden kosten nog verder beperken en commerciëler programmeren.

Op de website van het Tropentheater in Amsterdam tikt een klok onverbiddelijk de laatste dagen, uren, minuten en seconden weg. Op 21 december gaat voor de laatste keer het licht uit en de projector aan; Edward Yangs Yi Yi is het sluitstuk van veertig jaar vertoning van niet-westerse cinema. Het Koninklijk Instituut voor de tropen (KIT), waar het Tropentheater onderdeel van is, krijgt vanaf volgend jaar geen ondersteuning meer van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Het KIT zelf zal wellicht nog andere financieringsbronnen kunnen aanboren maar voor het theater valt het doek.

Ook in Tilburg hebben de bezuinigingen concrete en directe gevolgen. Sluiting van De Filmfoyer per 1 januari zou betekenen dat er in Tilburg voorlopig geen vertoningsplek voor kwaliteitsfilms meer is. De Filmfoyer nam de honneurs 35 jaar lang waar en kreeg in 1982 gezelschap van Cinecitta. Maar die arthousebioscoop aan de Willem II straat ging in april dit jaar dicht voor een verbouwing die een extra zaal moet opleveren. Complicaties met instortende plafonds hebben er echter voor gezorgd dat de geplande heropeningsdatum — eerst 1 januari, later 1 maart — zeker niet gehaald zal worden.

‘Omdat Cinecitta voor een deel in de behoefte van arthousefilmvertoning voorzag, heeft de gemeente Tilburg in vergelijking met andere grote steden altijd al een relatief kleine bijdrage geleverd aan het filmtheater’, vertelt Filmfoyer-manager Meike van Zandvoort. Dat beetje subsidie wordt nu stopgezet omdat Theaters Tilburg, waar De Filmfoyer onder valt, hard in haar uitgaven moet snijden.

Tot het einde van het jaar draaien de vrijwilligers van De Filmfoyer hun persoonlijke favorieten; daarna is het gedaan. Maar niet met de strijdbaarheid. ‘Om ervoor te zorgen dat het aanbod van de Filmfoyer behouden blijft, is de Stichting Kwaliteitsfilm Tilburg opgericht’, aldus Van Zandvoort. ‘Deze stichting heeft de intentie de gemeentelijke subsidie te beheren die bedoeld is om vanaf volgend jaar het aanbod van kwetsbare films in Cinecitta en andere plekken in Tilburg te financieren.’

Afgelopen maandag is er een oplossing gekomen voor de dreigende filmdroogte in Tilburg. Cinecitta gaat samenwerken met Theaters Tilburg en zal de programmering in De Filmfoyer voor haar rekening nemen. Tot de heropening van het eigen pand, die nu gepland staat voor eind 2013-begin 2014, zal Cinecitta zeven dagen per week films vertonen. Dagelijks zijn er twee voorstellingen, op zondag vier.

Filmhuis Griffioen, dat is gelieerd aan de Vrije Universiteit Amsterdam, wordt niet meteen met opheffing bedreigd, maar ook Eme van der Schaaf is niet optimistisch over de toekomst. ‘Op de midden-lange termijn zullen we moeten sluiten. De digitalisering via Cinema Digitaal is goed geweest voor de kwaliteit van de projectie, maar de kostenbesparingen ten gevolge van de digitale werkwijze komen — vooralsnog — niet bij de theaters terecht.’

Filmhuis Griffioen past de strategie aan om het hoofd boven water te houden. Van der Schaaf: ‘We programmeren "veiliger" en overwegen verhuizing door samenwerking met een ander filmtheater.’ Zulk soort aanpassingen spelen ook voor filmhuis De Keizer in Deventer. ‘We proberen de eigen inkomsten te verhogen en bezuinigen op een aantal zaken’, zegt Anton van Amersfoort. ‘Maar ons voortbestaan is niet direct in gevaar — hoewel er wel door de gemeente op ons bezuinigd wordt.’

Niet overal is het kommer en kwel. In Hilversum, waar toch ook stevig wordt gesnoeid in de gemeentelijke bijdragen aan museum, poppodium en bibliotheek, blijft de 50.000 euro subsidie van Filmtheater Hilversum gewoon overeind. Artistiek leider Piet Bijholt geeft toe dat het niet een heel groot bedrag is en dat de afhankelijkheid van overheidsgeld dus relatief klein is. ‘Daarnaast lopen we heel erg goed: ruim vijftien procent meer bezoekers dan vorig jaar zodat we in 2012 uitkomen op 115.000 bezoekers. Een jaar geleden hebben we bovendien een succesvolle "fundraising"-actie onder onze bezoekers gedaan om de overschakeling naar digitale projectie te kunnen bekostigen. De opbrengst was 55.000 euro.’

Alternatieve financiering vanuit de markt is ’the way of the future’, denken ze noodgedwongen ook in Wageningen. Het lokale filmhuis Movie W had tot begin dit jaar 1,5 fte gesubsidieerde arbeidsplaatsen, maar ‘daar ging een streep door’, zoals Hugo Vervoort het verwoordt. Voor huisvesting kon Movie W altijd rekenen op steun van de Landbouwuniversiteit, maar ook dat is verleden tijd. De verbouwing van een nieuwe zaal in multi-kunstencentrum ’t Venster werd bekostigd met stoelsponsors, donaties en een eenmalige bijdrage van de gemeente. De markconforme huur is nog wel een probleem voor de nu 100% vrijwilligersorganisatie. Vervoort: ‘We hebben de prijzen moeten verhogen en zijn op zoek naar structurele sponsoring. We hebben dat in een meerjarenplan voor de komende vijf jaar geborgd maar dit moet nog wel worden gerealiseerd.’

Edo Dijksterhuis