50 tinten bloed: De Overgave neergesabeld

De erotische thriller De Overgave, over een oudere man die een jonge serveerster verleidt om samen een erotische film te maken, wordt neergesabeld door de pers.

Soms leveren negatieve recensies genoeg publiciteit op om mensen nieuwsgierig te maken toch naar die ene gekraakte film te gaan. Maar als ook de bioscopen besluiten dat het ding niet levensvatbaar is, dan wordt het lastig. Het overkomt nu de erotische thriller De Overgave van Paul Ruven, die in ieder geval al door geen enkele Amsterdamse bioscoop zal worden vertoond. Het publiek zit er volgens hen niet op te wachten. [Of misschien toch wel, zie beneden.]

Ruvens film, naar het boek van De Overgave van Floor van Renee van Amstel uit 2012, zag na het megasucces van de erotische roman 50 tinten grijs ongetwijfeld een gat in de Nederlandse markt. Het is het verhaal van een oudere man (Rick Engelkes) die een jonge serveerster (Sheena Tchai) voorstelt om samen een erotische film te maken, op de hielen gezeten door haar psychopathische ex die het maken van erotische films met oudere mannen niet als haar ideale tijdverdrijf ziet.

Volgens de eerste reacties van filmcritici is De Overgave echter net zo erotisch als het pellen van een emmer garnalen. En net zo spannend.

Paroolrecensent Mark Moorman noemt het "een dieptepunt in de Nederlandse filmgeschiedenis" en vervolgt met nauwelijks verhulde irritatie: "Dat ook maar één serieuze filmmaker geen subsidie heeft gehad omdat dat geld naar De overgave is gegaan, is onverdraaglijk. (…) Heeft Ruven de laatste twintig jaar nog wel eens een film gezien? Of een televisieserie? Hij schrijft in het proza van de contactadvertentie."

Barend de Voogd opent zijn recensie op Nu.nl met een citaat uit de film. "Het tintelde in mijn tenen… en in alles van mij wat er tussen zat." Tenenkrommende polder-sm volgens De Voogd. En: "De dialogen zijn zó knullig dat het af en toe hilarisch wordt. (…) Zelfs technisch klopt er niet veel van deze film: het geluid is soms niet sync, de montage is chaotisch en de logica is vaak ver te zoeken."

Dana Linssen schrijft in NRC dat het misschien niet zozeer een erotische thriller is als wel een poging om een antwoord te vinden op de vraag waarom zoveel vrouwen dit soort boeken lezen. "Dat erotische fantasieën werken omdat ze fantasieën zijn, is een deel van de oplossing die [Ruven] vindt. Waarschijnlijk om die reden bevat de film ook geen seks of lust, alleen veel close-ups van hijgerig kijkende mensen. Maar goeie seksscènes zijn ook heel moeilijk."

Zoals deze, aldus Anton Slotboom in het Algemeen Dagblad: "Dave Roelvink speelt maar een piepkleine rol. Hij mag heel even zijn overigens best indrukwekkende torso showen in een opmerkelijk houterige zwart-wit scene, die haar grootste fantasie moet voorstellen. Die fantasie is seks met twee houthakkers in een bos. Je ziet niks, alleen wat geklungel met een touw en een boom, en erotisch is het zeker niet."

Marco Weijers maakt in De Telegraaf eenzelfde punt als Linssen. "Grootste probleem — los van de soms slordige regie — is echter dat De overgave zeldzaam tam is voor een film die erotiek tot onderwerp maakt. Want op een verdwaalde tepel, wat foeilelijke lingerie en gedruppel met kaarsvet na, hebben de grensverleggende ervaringen van Floor en Eva eigenlijk weinig om ’t lijf. Het boek is spannender, al is dat misschien ook wel weer juist de conclusie van deze film. Want tegen een levendige fantasie kan de werkelijkheid maar zelden op."

"Er wordt vooral gepraat in De overgave", schrijft Jochem Geerdink op filmpjekijken.com. "Heel. Veel. Gepraat. De twee [Engelkes en Tchai] voelen dat ironisch genoeg zelf ook al aan tijdens één van die vele, vele dialogen. Eva wijt het succes van Fifty Shades namelijk vooral aan het feit dat veel vrouwen aan het fantaseren slaan tijdens het lezen van de boeken. Dat kun je volgens haar niet overbrengen op film. Voilà."

In zijn column in Nieuwe Revu schrijft André Nientied dat je "een masochist bent als je naar De Overgave gaat om aan je trekken te komen. (…) De arme debuterende Sheena Tchai krijgt dialogen in de mond gelegd als ‘Ik kan helemaal niet spelen!’ (een inkoppertje voor elke recensent) en gaat in anderhalf uur liefst vijf keer uit de kleren om te douchen of in bad te gaan. Desondanks wordt het maar niet broeierig, want de erotiek blijft beperkt tot afgekloven 9½ Weeks-clichés die hooguit nog werken in een Vinex-wijk: lingerie, champagne, aardbeien, en als hoogtepunt van geilheid: een weekendje Kroatië! Een spannender sponsor zat er kennelijk niet in."

Maar het acteren zelf dan? Gerhard Busch op VPRO Cinema.nl: "Rick Engelkes, die vooral zelfgenoegzaam glimlacht, wordt nergens geloofwaardig als iemand die barmeid Eva seksueel kan (of zelfs maar wil) onderwerpen. Eva is het filmdebuut van theateractrice/zangeres Sheena Tchai, die vergeefs haar best doet wat te maken van het rommelige script en haar ongeloofwaardige personage. Broeierige chemie tussen haar en Engelkes had de film nog kunnen redden. Maar helaas, ook dat ontbreekt."

Ook Fritz de Jong noemt in z’n recensie voor de Persdienst die ontbrekende chemie (en geeft de film trouwens 0 sterren). "Telkens weer vraagt het personage van Engelkes zich af waarom de talloze vrouwen die deze boeken gelezen hebben niet willen vertellen wat hen aantrekt in al die sadomasochistische fantasieën. De overgave beantwoordt die vraag absoluut niet. In plaats daarvan verveelt Ruven de kijker met een synthetische parodie op een sm-relatie, die wordt gekenmerkt door krukkige dialogen, pover acteerwerk en een compleet gebrek aan seksuele chemie. Lachwekkend clichématig zijn vooral de terugkerende zwart-wit-fantasieën waarin Tchai zich laat domineren door een half ontblote Dave Roelvink."

Berend Jan Bockting noemt in de Volkskrant nog een ander, fundamenteler probleem. "Dat de uitwerking van die vragen aanvoelt als een verzameling reconstructiescènes uit een gemiddeld misdaadtelevisieprogramma (…) is niet het grootste mankement van de film. Dat het qua grensverleggende erotiek niet verder komt dan een gefantaseerd triootje met Dave Roelvink als houthakker, wat gehannes met een zijden sjaaltje en geklooi met kaarsvet — soit. (…) Het probleem van De overgave is vooral het gebrek aan oprechte nieuwsgierigheid naar die als ondoorgrondelijk geschetste vrouwelijke psyche."

Precies. Een film die iets over diepste verlangens wil zeggen en dan alleen quasi-erotiek laat zien "die uit een beduimeld exemplaar van de Wehkampcatalogus lijkt te komen" (Moorman weer), die gaat niemand raken. "Slechter dan dit gaan we het dit jaar waarschijnlijk niet beleven", concludeert Filmtotaal.nl.

En dan lijkt de nieuwsgierigheid plotseling toch gewekt. "Filmtheater De Uitkijk in Amsterdam belde net: Ze willen De overgave volgende week draaien in hun prachtige zaal op de Prinsengracht", schrijft Ruven op z’n Facebookpagina. En Wolff Bioscopen meldt dat De overgave nummer 1 is in de voorverkoop.

Want het zou natuurlijk kunnen dat De overgave net als The Rocky Horror Picture Show uitgroeit tot een culthit. Waar bezoekers uitgedost in passende kleding, in dit geval jarretels en houthakkersbloezen en met een brandende kaars in de hand, luid kreunend de erotische avonturen op het scherm mee beleven. Of, want dat kan natuurlijk ook, dit is wat men hier onder erotiek verstaat.

Ronald Rovers