Sergei Bodrov over MONGOL

De Russische regisseur Sergei Bodrov maakte een epische actiefilm over de minst populaire persoon in Rusland. In mongol treffen we een filosofische Genghis Khan aan, die door de Russen wordt gezien als babymoordenaar. Bodrov: "Maar de Russen waren juist de barbaren."

Toen ik uw film mongol zag moest ik vaak aan Hollywood denken en in het bijzonder aan films van Ridley Scott, zoals gladiator en kingdom of heaven. Begrijpt u dat? "Als ik over mijn film spreek: Nee, want die heeft helemaal niets met Hollywood te maken, hoewel mensen wel vaak die vergelijking trekken, omdat het zo’n grote film is. Als iemand een groot historisch epos maakt dan zegt iedereen meteen: dat is Hollywood.

Maar waarin verschilt het dan? Ten eerste: het budget. We hadden maar tien miljoen dollar. Vijftig procent Russisch geld, vijfentwintig procent Kazachs geld en vijfentwintig procent uit verscheidene Europese landen. Veel van dat geld was nog niet binnen toen we al wel aan het draaien waren. Niks Hollywoods aan. En ten tweede heeft de film een, zeg maar, menselijke blik. Namelijk mijn blik. Hij is niet zo dom als de meeste Hollywoodfilms. Ik probeer te laten zien wat belangrijk voor míj is in deze film, waarom ik de film gemaakt heb. Heel persoonlijk. En dat is ook niet des Hollywoods. Ik heb een film gemaakt over de minst populaire persoon in Rusland.

Is Genghis Khan geen patriot dan? Voor Mongolië wel ja!

Maar niet voor Rusland? Hij heeft Rusland tegelijkertijd toch ook zo groot gemaakt als het nu is? Dat is nu precies wat ik graag wilde laten zien! Hij is niet goed of slecht, nee, hij maakt onderdeel uit van onze geschiedenis.

Wordt dat niet in Russische schoolboekjes uitgelegd dan? Nee. Op school leren ze alleen over zijn slechte rol. Dat hij een moordenaar was, een maniak, die miljoenen over de kling heeft gejaagd, waaronder veel baby’s. De Russen denken nog steeds dat de problemen die ze nu hebben uit die Mongoolse overheersing stammen.

U bedoelt dat ze naar hem kijken zoals ze nu naar buitenlanders kijken? Nog slechter, nog slechter dan dat ze nu naar buitenlanders kijken. Hij heeft zogenaamd niets te maken met het huidige Rusland, hij is uit een ander land gekomen en heeft Rusland 300 jaar overheerst. Russen willen gewoon niet weten waarom het is gebeurd en hebben een karikatuur van hem gemaakt. Ze hebben de cijfers overdreven, zeiden dat er miljoenen en miljoenen Mongolen ons land binnenstormden, terwijl dat gewoon niet waar is, er waren vier keer zoveel Russen als Mongolen in die tijd. Zij waren alleen veel beter in oorlog voeren, met hun fenomenale ruiterschap.

Heeft u Khan daarom ook zo kalm en bedachtzaam, filosofisch gemaakt? De Mongolen hebben een serieuze ziel, ze zijn heel vertrouwenswekkend en betrouwbaar. Het waren juist de Russen in die tijd die het tegenovergestelde waren. Zíj waren de barbaren. Maar dat is niet prettig om te horen voor een volk.

Dit is de eerste film van een trilogie? Misschien.

Waar hangt dat hoofdzakelijk van af? Geld, het is moeilijk om voor zo’n project geld te vinden in Rusland, zoals u zult begrijpen…

De film speelt hoofdzakelijk in Mongolië, de hele overwinningsoorlog door de binnenlanden zou toch ook interessant kunnen zijn voor het historische bewustzijn van Rusland? Ja, misschien. Alhoewel ik in eerste instantie niet zozeer geïnteresseerd ben in wat er daarna is gebeurd, maar veel meer in de persoonlijkheid van Temüjin (Genghis Khan), wat er voor nodig is om zo’n grote man te worden. En om, zoals ik zei, voorbij het stereotype te kijken, dat beeld van Mongolen als primitieve mensen of barbaren. Bovendien hou ik van goede, interessante geschiedenissen.

Maar als die niet in de schoolboeken staan, waar heeft u die dan gevonden? De geschiedenis van de jongen die Genghis Khan zou worden vond ik bij de Russische historicus Goemoljov. Hij was een van de eerste historici die tegen de originele versie van Khan als moordenaar inging. Hij werd daar tachtig jaar geleden zeer om bekritiseerd. En zoals zoveel geschiedenis is het meeste oraal geweest en nooit ergens opgeschreven. Daarom was er over Genghis Khan ook zo weinig te vinden. De enige goede versie daarvan is van eeuwen geleden, een speciale rol perkament van het Mongoolse volk, dat honderd jaar geleden gevonden is, vertaald in het Chinees. Het origineel is verloren gegaan. En er bestaan minstens vijf Russische vertalingen van, die verschillend zijn afhankelijk van het tijdperk waarin ze verschenen. Tijdens Stalin stond er ineens wat anders op de rol dan bijvoorbeeld nu. Ik ben dan ook sceptisch wat betreft de waarheid in geschiedenis. Er wordt zoveel vervalst en geïnterpreteerd. Historici waren en zijn vaak afhankelijk van de macht. Zeker in Rusland. Alleen die bron over zijn jeugd vertrouwde ik. Daarna werd alles politiek.

Maar is uw film dan ook niet slechts een versie van het verhaal? Absoluut. Mijn versie is de geschiedkundige versie, op basis van die gevonden rol. U moet begrijpen: Russen weten vaak niet eens wat er vijftig jaar geleden heeft plaatsgevonden. We dachten dat we wisten hoe de Tweede Wereldoorlog was begonnen. Maar alles bleek gelogen. Oude generaties geloven bijvoorbeeld nog steeds niet dat Stalin een deal met Hitler heeft gemaakt. Het is heel makkelijk om te manipuleren. Dat is geschiedenis in een notendop.

Hoopt u dat er andere historici of verhalenvertellers met een reactie op uw versie komen? Ik had heel veel historische adviseurs bij de film. En dat zorgde voor heel veel discussie. Zij zeiden dan bijvoorbeeld: over de scènes dat Temüjin in de gevangenis zat, dat kan helemaal niet, dat klopt niet. En dan zei ik: oké, bewijs maar. Maar die bewijzen zijn er niet, want niemand weet wat er in die tien jaar van zijn leven gebeurd is. Vooral Mongolen kunnen het idee dat hun Grote Leider tien jaar in de gevangenis zat totaal niet accepteren.

Gaat de film ook naar Ulan Baator? Dat is al gebeurd. Het was interessant om te zien, er waren heel verschillende reacties. Voordat we begonnen waren er erg negatieve reacties: waarom moet nu uitgerekend een Rus, die deze persoon zo haat, nu een film maken over onze held? Maar toen ze de film zagen begrepen ze wat ik bedoelde, wat mijn intentie was geweest. En hoe het ook zij, een grote film over Genghis Khan was er nog nooit gemaakt. En daarom was mongol wel belangrijk. Dat zagen zij ook.

En in Rusland zelf? Veel beter dan verwacht!"

Mike Naafs