Sannette Naeyé neemt afscheid van Cinekid

Het echte nieuws van Cinekid dit jaar is niet de viering van de 30ste editie. Ook niet dat Uilenbal al de derde film van Simone van Dusseldorp is die het jeugdfilmfestival mag openen. Nee, het is het afscheid van festival­directeur Sannette Naeyé (1952), die begin 2017 het stokje zal overdragen.

Door Leo Bankersen

Wanneer we haar spreken is ze net terug uit Oekraïne, waar ze uitgenodigd was voor de jury van een kinderfilmfestival in het dicht bij de Russische grens gelegen Charkov. "Mijn gewone verzekering van Cinekid wilde het niet dekken. Maar ik doe het graag, juist omdat het in gebieden waar spanning heerst belangrijk is dat er goede activiteiten voor kinderen zijn. Het is algemeen bekend dat waar dreiging heerst, het voor gezinnen en kinderen heel belangrijk is dat er ook dingen zijn die het leven de moeite waard maken. Spelen met elkaar, je kunnen uiten. Cultuur en kunst zijn daar bij uitstek de instrumenten voor."
Krap twintig jaar heeft Naeyé nu de leiding van Cinekid. Wat eerder al begon als een kleinschalig festival in De Meervaart bouwde ze uit tot een zeer veelzijdig en internationaal toonaangevend evenement voor kinderen en professionals. Een van de eerste dingen waarmee ze haar stempel zette was het toevoegen van een programmaonderdeel voor nieuwe media. "Nog niet zo lang geleden dachten we dat de ontwikkeling van kinderen vooral werd bepaald door de ouders. Toen ontdekte psycholoog Judith Harris dat de invloed van leeftijdgenoten minstens zo groot was. De laatste ontwikkeling is dat het steeds grotere gebruik van allerlei media ook grote invloed heeft. Ik ben ervan overtuigd, en dat weten we ook wel uit onderzoek, dat tegenwoordig de media direct aan de ontbijttafel zitten, naast de ouders en de peergroup. Dan heb ik het over de meest basale, sociale en emotionele ontwikkeling van kinderen, hun gevoelstemperatuur, hun zelfbeeld en hoe zich dat verhoudt tot de wereld. Een paar jaar geleden becijferde ik al op een kladje dat kinderen meer uren aan media besteden dan aan school."
"Toen ik bij Cinekid begon was daar nog weinig over bekend, maar ik was overtuigd van de impact die interactiviteit op media en samenleving zou hebben. Achteraf blijkt het een gouden greep. Ik kon toen nog niet bevroeden dat het idee uit zou groeien tot het 1200 m² grote Medialab vol bijzondere interactieve installaties, dat internationaal uniek en trendsettend is."

Zapp
Een andere belangrijke uitbreiding was Cinekid for Professionals. "Het begon in 1999 met een conferentie in De Balie waar we ook omroepdirecteuren hadden uitgenodigd. Daar werd de vraag opgeworpen of er niet omroepbreed een apart beleid en timeslot voor kinderen moest komen of misschien wel een kindernet. Hans van Beers, lid van de Raad van Bestuur van de NOS heeft toen gezegd: ‘Misschien moeten we dat maar eens proberen.’ Dat was een historisch moment, de basis voor wat nu Zapp is."
Met alle diversificatie en randactiviteiten blijft film, met een internationale en Nederlandse competitie, nog altijd het hart van het festival. Vanaf 2006 programmeert Naeyé dit onderdeel zelf. Bestaat er een typische Cinekid-film? "Dat niet direct. Er is wel een typische Cinekid-programmering. Ik heb in de eerste jaren gezocht naar het kleine verhaal van het kind, anders dan het traditionele avonturenverhaal. Scandinavië liep daarbij voorop. Voorbeelden in de literatuur waren de boeken van Astrid Lindgren en bij ons Annie M.G. Schmidt."
"Al doende is dat profiel bijgesteld. De jeugdfilm werd volwassen. Ook allerlei andere genres, van psychologische thriller tot vampierfilm en fantasy deden hun intrede. Harry Potter is een doorbraak geweest. De cinematografische kwaliteit nam enorm toe omdat veel volwassen ervaring terecht kwam in het jeugdsegment. Cinekid selecteert nu het beste in alle genres voor de jeugd."
Afgaand op het programma worden zwaardere onderwerpen daarbij niet geschuwd. Films bijvoorbeeld over kinderen die een of beide ouders missen zijn geen uitzondering. "Ook in een kinderfilm zoek je naar drama. Als alles glad en soepel gaat heb je geen interessant verhaal. In het echte leven komt een derde van de kinderen uit een gebroken gezin, dus het is niks nieuws. Een gestorven vader of moeder, dat is natuurlijk een ander onderwerp. Ik kan niet zeggen dat ik de films daarop uitkies. Het is zeker niet zo dat een goede film gebaat is bij een zwaar onderwerp, maar het mag wel. Het moet herkenbaar zijn, kinderen moeten er iets mee kunnen. Anders programmeer ik het niet."

Stout
In diezelfde periode heeft ook de Nederlandse kinderfilm zich sterk ontwikkeld. In 1998 werden er nog maar drie films geproduceerd, waaronder Abeltje en Madelief; tegenwoordig zijn het er jaarlijks een stuk of tien. "Dat de Nederlandse kinderfilm zo goed geworden is heeft te maken met onze eigenaardigheid dat we onderwijzer willen zijn maar ook een vrijzinnige inslag hebben. Er wordt bij een script voor een jeugdfilm heel goed nagedacht over de inhoud, het onderwijzersvingertje in zekere zin, maar tegelijkertijd geeft het de eigenheid van kinderen de ruimte. Grenzen verkennen, stout zijn." Lachend: "Dat wonderlijke mengsel van calvinisme en anarchisme is volgens mij een enorm vruchtbare grond voor de jeugdfilm. Een jaar of vijf geleden zei het toenmalig hoofd jeugd van het Zweedse filminstituut tegen me: ‘You passed us all.’"
Gevraagd naar een film uit het nieuwe Cinekid-programma die veel indruk heeft gemaakt noemt Naeyé het Iraanse drama Helmsman, over een jongen die op een roestend schip in de woestijn wacht op de terugkeer van zijn vader. Ze zegt het met enige aarzeling, want ze wil de jury met haar persoonlijke voorkeur niet voor de voeten lopen. "Cinematografisch heel klassiek en prachtig gefotografeerd. Daarbij het lef om het helemaal op emotie te laten draaien met twee kinderen in de hoofdrol, de rest is bijzaak. Ook een film die alle spanningen realistisch uitwerkt en niet kiest voor een sprookjesachtig einde. Het heeft me diep ontroerd."

Cinekid van 15 t/m 21 oktober in Amsterdam en op locatie | cinekid.nl