Rodrigo Moreno

Rodrigo Moreno is fundamentalist van de Nuevo Cine Argentino — zou je denken als je zijn orthodox-minimalistische el custodio ziet. Afgelopen zomer spraken we tijdens het Rotterdam Holland Festival onder een strak blauwe lucht over zijn trage, strak blauwe film. "Traag? lord of the rings, dat noem ik traag."

el custodio is een uiterst gestileerd verslag van een paar dagen uit het leven van Ruben, de zwijgzame bodyguard van Artemio, Argentijns minister van Planning. Tegen de achtergrond van zielloze overheidsarchitectuur moet de bodyguard zichzelf onzichtbaar maken, en daarmee zijn eigen bestaan wissen.

Je hoort het niet vaak maar dit verhaal is in gang gezet door uw schoonvader. Ex-schoonvader. Ik was met mijn vriendin op vakantie in Brazilië. Ze belde met haar ouders en kreeg te horen dat haar vader net als minister van Gezondheidszaken was aangesteld. Daarvoor was hij nooit politicus, hij was gewoon arts. Toen we terugkwamen in Buenos Aires was alles anders. Door zijn aanstelling was de wereld veranderd. Met protocollen over auto’s die auto’s volgen en zwijgende mannen rondom het huis.
Op een keer gingen we uit eten. Bij mijn schoonvader in de auto was geen plek meer en hij stelde voor dat ik in de volgauto bij de bodyguards ging zitten. En dat deed ik. Zo begon het. In die auto hing een vreemde sfeer. Heel vreemd.

Waarom? Door de stilte, door het zwijgen, door de situatie waarin we zaten. Wij volgden een auto die beschermd moest worden, waarmee iets verschrikkelijks kon gebeuren. Toen we bij het restaurant kwamen, bleven zij buiten staan, en keken door de ramen naar hoe wij dineerden. Ik vroeg me af wie ze waren. En wat ze deden als ze ’s nachts klaar waren met dit werk. Aan de andere kant, een bodyguard blijft de hele dag een bodyguard.
Dat heb ik als grond gebruikt voor de film, en zo kon ik ook andere dingen vertellen. Ik wilde met de film vooral iets zeggen over afhankelijkheid en over je leven leiden door iemand anders’ leven.

Maar van de bodyguard zelf komen we bijna niets te weten. Ik vond het niet nodig dat te vertellen. Het doet er niet toe wie hij is voordat het verhaal begint.
In het verhaal dat wij zien, leeft hij volgens protocollen, daar gaat het om. Hij is misschien niet veel meer dan een machine in die zin. Het moet ook wel, bodyguards mogen niet opvallen. Dat is de belangrijkste regel die ze hebben. De enige emotionele explosie in de film gebeurt in een Chinees restaurant. Die scène had ik om twee redenen nodig. Het breekt de spanning en het laat zien dat Ruben op het punt staat om te breken. Ik heb zelfs nog een versie getest zonder die scène maar dat werkte niet.

U had duidelijk geen behoefte aan een politiek verhaal over de Argentijnse samenleving want het doet er in de film niet toe dat de minister en de bodyguard uit verschillende klassen komen. Er is een grote afstand tussen die beide werelden maar daar wilde ik niet de nadruk op leggen. Ik wilde per se geen sociaal of politiek verhaal vertellen. Mijn enige politieke commentaar zit in het onverstaanbare politieke gebrabbel van de minister. Zijn Spaans is onbegrijpelijk, hij spreekt een extreem lege, bureaucratische taal.

U schreef en regisseerde altijd met anderen. Nu voor het eerst alleen. Hoe was dat? Inderdaad. Dat was een heel andere ervaring. Ik kon doen wat ik wilde, ik kon mijn eigen verhaal vertellen. Dat is ook de reden dat ik het verhaal vanuit de eerste persoon vertel. En dat is ook de reden dat de film die speciale vorm heeft. Ik heb gedaan wat mij boeide, waar ik me druk over maak. Kijk, er zijn situaties waarin we van iemand anders afhankelijk zijn. We kunnen afhankelijk zijn van een vriendin, van vrienden of van een baas.
Hoe verbreek je die band? Dat idee van persoonlijke bevrijding houdt me bezig. Hoe we ergens vanaf kunnen komen. De oplossing die Ruben in de film bedenkt, is trouwens behoorlijk radicaal maar het is de enige oplossing die hij kan bedenken.

U vraagt geduld van de kijker. Het tempo van het verhaal ligt laag en er is bijna geen dialoog. Dat tempo was voor mij de enige manier om het idee van het eeuwige wachten van de bodyguard op het publiek over te brengen. Ik wil dat de kijker zich voelt alsof hij de bodyguard is.
Kijk, dat is een van de dingen in het verhaal die me erg interesseren: niemand wil de minister vermoorden. Hij zit in de tweede lijn van de macht, hij is minister van Gezondheidszaken, niemand wil hem iets aan doen. Maar hij moet toch een bodyguard hebben. Waarom? Zijn leven is toch niet in gevaar? In die positie wordt alles teruggebracht tot eenvoudige protocollen. Voor de bodyguard wordt het bestaan mechanisch. Zijn leven bestaat uit kleine, eenvoudige dingen zoals overal gaan waar de minister gaat en het eeuwige open houden van deuren. Dat is vernederend, de bodyguard bestaat alleen nog maar om de minister te beschermen. Terwijl in Argentinië nooit politici worden vermoord. We zijn Colombia niet. De spanning in Argentinië is op straat te vinden. Mensen staan tegenover mensen in plaats van het volk tegenover politici.
En over dat geduld dat ik van de kijker vraag: Als ik over een nieuw project nadenk, denk ik nooit aan wat het publiek wil. Ik probeer iets te vinden waardoor het verhaal werkt en waardoor de beelden werken. Niet iets wat het makkelijker maakt voor de kijker.
En nog iets over dat tempo: Voor mij is dit geen trage film. Voor mij is lord of the rings traag. Weet je waarom? Omdat het me niet interesseert wat ik daar zie. De innerlijke mechanismen van mensen interesseren me en die zie je daarin niet, het is bijna allemaal buitenkant. Dat maakt het voor mij traag, het duurt heel lang voor ik weer iets interessants te zien krijg. Ik verveelde me bij die film.

Uw film deed me denken aan whisky van Juan Pablo Rebella en Pablo Stoll. We hebben dezelfde cameraman, dezelfde kostuumontwerper, dezelfde producer en we zijn goeie vrienden. Dus dat verbaast me niets. Maar voor mij zit er ook veel verschil tussen die films, in hoe we scènes opbouwen en ook in hoe we het verhaal verbeelden. In whisky zit echt een verhaal. En elk frame en elk shot zijn erg visueel, zoals de beelden uit een stomme film. Of zoals in films van Kaurismäki. De laterale personages zijn wel hetzelfde.

Die term ken ik niet. Dat komt omdat ik Engels loop te verzinnen.
Ik bedoel personages die niet in het centrum staan maar in de periferie leven. Die niet de hoofdrolspelers van hun eigen leven zijn. Die vind ik het meest interessant. Die zijn tragischer dan welke hoofdrolspeler dan ook.

Ronald Rovers

Rodrigo Moreno is op 11 november aanwezig bij het debat over low-budgetfilms in het kader van Neuvo Cine Argentino in Rialto Amsterdam.