Richard Ayoade over Submarine

Submarine is een even verrassend cool als gehypet hip debuut. Niet in de minste plaats omdat komiek en videoclipmaker Richard Ayoade Alex Turner van de Arctic Monkeys bereid vond om de soundrack te verzorgen van dit tragikomische (maar zijn ze dat niet altijd?) coming-of-age-verhaal.

Natuurlijk is hij de meest unieke, bijzondere, speciale, originele, uitzonderlijke tiener in de hele wereld. Oliver Tate, de hoofdpersoon uit het coming-of-age-verhaal van Joe Dunthorne wiens boek Submarine de Brits-Noors-Nigeriaanse komiek en videoclipmaker Richard Ayoade (1977) tot zijn eerste speelfilm bewerkte. Daar is Oliver  nu eenmaal een tiener voor. Lekker zwelgend in zijn eigen egocentrisch-solipsistische wereldbeeld. Oliver heeft twee doelen: ontmaagd worden en het huwelijk van zijn ouders redden. Dat is nogal wat voor een jongen in een houtje-touwtjejas die denkt dat hij eigenlijk in een real-live-documentaire leeft omdat hij zo waanzinnig interessant is.
Submarine ging vorig jaar in première op het Filmfestival Toronto en regisseur Ayoade presenteerde hem deze winter in Berlijn aan de Europese pers. Bedachtzaam formulerend vanonder een enorme afro. En in ongeveer alles het tegendeel van zijn hoofdpersoon.
"Mensen denken altijd dat ze uniek zijn, maar het is nog maar helemaal de vraag of ze dat ook echt zijn”,  beantwoordt hij de eerste vraag van een groepje journalisten dat gevraagd is op een rijtje tegenover hem te zitten en omstebeurt een vraag te stellen, wat op zich al een tamelijk absurde setting is. Later in het interview zal hij er nog op terug komen: "Over jezelf kun je niet echt zeggen of je uniek bent. Voor Oliver is het een heel belangrijke vraag, maar voor mij helemaal niet, omdat ik het eigenlijk maar een vreemde vraag vind. Ik denk dat het sowieso tamelijk komiek is om lang over jezelf na te denken." Over deadpan humor gesproken. "Ik hou er niet zo van om mezelf te verkopen", zal hij weer later zeggen. "Het is zo onwelvoeglijk."

Parkeerplaats
Humor dus. Want dat is uiteindelijk de drijvende kracht achter het succes van Submarine. Onderkoelde, soms een beetje grimmige, bijna zwartgallige humor. "Zelfs in de ergste situaties zit altijd iets absurds. Het doet me denken aan iemand die zei dat je zelfs op een begrafenis nog een parkeerplaats moet zoeken. En hoe belachelijk het dan kan zijn als je er geen kunt vinden. Hoe dramatischer een situatie is, hoe ongerijmder je eigen kleine pogingen lijken om ermee om te gaan. In de eerste helft van de film zit veel humor, om je het verhaal in te slepen. Daarna wordt het serieuzer en heb je die humor ook minder nodig omdat je je dan meer met de personages kunt identificeren."
Alhoewel. Over identificeren gesproken. Dat gaat bij Ayoade ook niet zomaar. "Toen ik Submarine las had ik niet meer de leeftijd om me met Oliver te identificeren. Ik vond hem interessant en verwarrend. Maar het goeie aan film is dat je je met karakters identificeert die juist niet zoals jij zijn. Je kunt ze observeren. Waardoor je ophoudt je zo op jezelf te concentreren en jezelf zo belangrijk te vinden, wat ik sowieso al tamelijk bespottelijk vind."

Dana Linssen

Stuck on the Puzzle

Vijf nummers schreef Arctic Monkeys-frontman Alex Turner (die trouwens verdacht veel op hoofdpersoon Oliver Tate lijkt) voor Submarine van Richard Ayoade, die voor de band eerder de clips voor Fluorescent Adolescent, Crying Lightning en Cornerstone regisseerde. Terwijl Turner in Stuck on the Puzzle, Hiding Tonight, Glass in the Park, It’s Hard to Get Around the Wind en Piledriver Waltz klinkt als een mix tussen een oude John Lennon en een jonge Bob Dylan, wat de film nog meer een retro-feel geeft dan de jaren tachtig waarin hij zich zo’n beetje afspeelt, hebben de clips van Ayoade precies die mix van "neorealisme en Hollywood waar [hij] zo van houd[t]." Ook in Submarine probeerde hij qua stijl het midden te vinden tussen de "handheld-camera van Rosselini en de subjectieve blik van Hitchcock".