Rabah Ameur-Zaïmeche over BLED NUMBER ONE

De gewelddadige Algerijnse maatschappij is niet het gevolg van de Islam, betoogt Rabah Ameur-Zaïmeche in bled number one: "Het zit dieper. De horror van dit land begon al voor de burgeroorlog en woekert nog voort."

Rabah Ameur-Zaïmeche (1966) is net zoals zijn hoofdpersoon en alter ego Kamel verdwaald tussen twee landen. Is hij een Algerijn, omdat hij daar 40 jaar geleden geboren werd, of een Fransman omdat hij vanaf zijn peuterjaren in de Parijse buitenwijk Montfermeil opgroeide? In zijn debuutfilm wesh wesh, qu’est-ce qui se passe? (2001) speelt de als socioloog opgeleide filmmaker voor het eerst de jonge crimineel Kamel. wesh wesh begint als Kamel na vijf jaar gevangenis wegens drugsdealen en twee jaar verbanning terugkeert in Parijs. Vijf jaar later opent bled number one (back home) met beelden van Kamel die in Algerije aankomt. De eerste vraag die zich aan de met een blauwe variant op het oranje hoedje in zijn film getooide regisseur op een terras in Cannes opdringt: is de film een vervolg of prequel?
Ameur-Zaïmeche: "Goeie, interessante vraag. Die moet je stellen. Maar het doet er niet toe. Het kan zijn dat zijn leven zich herhaalt. Maar het is ook zo dat ik eerst een film in Frankrijk moest maken, voordat ik een film in Algerije kon maken."

Ratrace
In bled number one maken we kennis met een archaïsche maatschappij, die nog vooraf lijkt te gaan aan het Islamitische Algerije van nu. En volgens regisseur Rabah Ameur-Zaïmeche klopt dat. "Algerije is een tribale samenleving, verpakt als een moderne maatschappij. Maar waarin verschilt bijvoorbeeld Frankrijk van een patriarchale, mediterrane samenleving? Niet zoveel. Het enige verschil is dat de steden in West-Europa moderner zijn. Door die geatomiseerde samenlevingen zijn mensen geïsoleerder en jagen ze allemaal mee in dezelfde zinloze ratrace. Maar West-Europa is niet per se vrouwvriendelijker dan Algerije."
Hier is de ex-socioloog aan het woord. En hij is meteen de eerste om toe te geven dat hij overdrijft. Maar hij laat zijn analyse niet helemaal los: "In rurale samenlevingen hebben vrouwen een ander soort vrijheid."
Het discussievuurtje waait weer op. Vrijheid? De vrouwelijke hoofdpersoon van uw film wordt door haar man verstoten omdat ze wil zingen, godbetert.
Zaïmeche: "Algerije is een land in constructie. We hebben oeroude rituelen, zoals het offeren van een stier, de Zerda, die je in de film ziet. Dat gaat terug tot in het begin van onze cultuur, toen Algerije een primitief-communistische samenleving was. De stier wordt geslacht en het vlees wordt eerlijk verdeeld."
Bloederige scène trouwens, geeft hij toe: "De geschiedenis van Algerije is geschreven in bloed. Dat kwam niet met de Islam of de kolonisatie. Het zit dieper. De horror van dit land begon al voor de burgeroorlog en woekert nog voort."

Asiel
Maar we moeten nog even op de vrouwen terugkomen, en in het bijzonder op Luisa, Kamels schoonzus, die zelfs in het gekkenhuis komt omdat zij wil zingen. "De film is verdeeld in twee delen" licht Zaïmeche toe. Het eerste deel is het deel van de mannen en het tweede deel is het deel van de vrouwen. Mannen en vrouwen leven volkomen gescheiden van elkaar. Zelfs tijdens het Zerda-ritueel, een sleutelscène van de film. Het zijn de mannen die vrouwen onderdrukken en het zijn de vrouwen die hun vrijheid veroveren. De vrouwen in de psychiatrische inrichting zijn niet gek. Ze hebben daar ‘asiel’ gevonden. Daarom zie je ook twee tegengestelde bewegingen in de film. Banneling Kamel gaat op zoek naar zijn vaderland, wat is nou zijn ‘bled’, zijn domein? Hij vindt uiteindelijk zijn ‘bled’ in zichzelf. Ook hij wordt gered door muziek. In de scène met gitarist Rodolphe Burger. In zijn muziek wordt het hart van het land hoorbaar gemaakt. Luisa vindt haar ‘uiterlijke’ vrijheid als zij eigenlijk gevangen zit. Dat wordt in beweging gezet in een andere belangrijke scène, als ze een dagje naar zee gaan en pootjebaden naast dat enorme gestrande schip. Eigenlijk zijn zij ook gestrand in Algerije."
Het is slechts een van de vele heel poëtische beelden in de film. Aan de ene kant is bled number one een realistisch semi-documentair relaas. Zaïmeche speelt de hoofdrol, en de rest van de cast is samengesteld uit diverse nabije en verre verwanten. Hij houdt van films die niet te categoriseren zijn, zegt hij. Ondanks zijn wetenschappelijke achtergrond maakt hij liever films met een mythische dimensie. "Dat schip symboliseert voor mij ook Atlantis, de mythe van de verdronken cultuur. Atlantis grensde aan Afrika en werd door de goden gestraft voor zijn hoogmoed en is daarom een symbool voor alle samenlevingen die dreigen in hun eigen hoogmoed te verzuipen. Als je niet in staat bent om de individualiteit van mensen te zien, en in het bijzonder die van vrouwen, dan ben je ten dode opgeschreven. En het zijn de mannen die dit doen, terwijl elke zonsop- en zonsondergang de aarde oproept tot bevrijding."

Dana Linssen