Pan Nalin over Faith Connections

Pan Nalin wilde de Kumbh Mela, het grootste hindoefestival van India, nu eens anders filmen dan de media altijd doen. ‘Hoe deconstrueer je deze schoonheid?

Door Kees Driessen

De Indiase documentairefilmer Pan Nalin ging in 2013 op zoek naar de essentie van de Kumbh Mela, een giganteske samenkomst van hindoes die slechts één keer in de twaalf jaar plaatsvindt op de plek waar de Ganges en de Yamuna samenvloeien.
Niet zoals National Geographic en Discovery Channel, die elke twaalf jaar uitrukken voor dezelfde beelden van mensenmassa’s en stuntende goeroes. Nalin begaf zich buiten de gebaande paden, op zoek naar faith in de persoonlijke connections die ontstaan en verloren gaan tijdens deze grootste bijeenkomst op aarde, met 100 miljoen geschatte bezoekers, van wie er op het hoogtepunt zo’n 55 miljoen tegelijkertijd aanwezig zijn in de impromptu metropool.

Wat is in uw documentaire faith en wat zijn de connections? Pan Nalin: "Bijna elke handeling op de Kumbh Mela wordt gedreven door faith. Je voelt de enorme vastberadenheid waarmee mensen een heilig bad nemen en het aanwezige aura ervaren. Zo’n devoot geloof had ik nog nooit meegemaakt. En de connections verwijzen naar de twee groepen in de Indiase samenleving — mensen zoals u en ik, die in de wereld staan, en de heilige mensen die zich terugtrekken om te mediteren — die hier één keer in de twaalf jaar samenkomen."

Kun je die heiligen anders niet bezoeken? "Veel goeroes, heiligen, sadhoes, baba’s — hoe je ze ook noemt — zien jarenlang helemaal niemand. Dus voor gewone Indiërs is dit een buitenkans. Iemand die al jaren mediteert aan de grens met Tibet, kun je nu gewoon spreken! Ook de Dalai Lama kwam enkele oude goeroes ontmoeten. Bovendien zijn ze, als je bij hen gaat zitten, verplicht te delen wat ze hebben. Ook hun heilige marihuana, haha! Maar dat is voor een Nederlander misschien niet zo bijzonder."

Toch vormen die gesprekken niet uw voornaamste focus. "Ik wilde spiritualiteit in actie laten zien. Daarom vond ik het verhaal van Hatha Yogi Baba zo mooi. Hij is een groot yogameester: je ziet in de film dat hij urenlang ondersteboven aan een boom kan hangen. En hij heeft vierentwintig jaar afzondering opgegeven om een zwerfjongetje te helpen dat plotseling voor zijn deur stond. Niet om een sadhoe van hem te maken, maar om hem naar school te sturen."

U richt zich vaker op kinderen. "Omdat ik benieuwd ben naar het begin van spiritualiteit. Waar begint het pad naar een verlichte ziel? Zoals de tienjarige Kishan Tiware, die twijfelt of hij sadhoe of gangster wil worden."

Wat denkt u dat het gaat worden? "Zoals iemand in de film zegt: wat hij ook kiest, hij wordt de beste. Als hij een gangster wordt, zal de wereld nog nooit zo’n gangster gezien hebben. Maar ik denk dat hij een heilige wordt — je ziet die energie in hem."

U zet zich af tegen de gebruikelijke manier waarop de Kumbh Mela in beeld wordt gebracht. "Net als in 2001 waren alle grote zenders er weer. National Geographic, Discovery Channel, Canal+, BBC — ze zoeken allemaal hetzelfde exotisme. Wauw, honderd miljoen mensen! Bij mij zie je dat wel, maar alleen als achtergrond. Het gaat mij om het individu."

Het is natuurlijk ook erg fotogeniek… "Dat was ook ons probleem, vooral tijdens de montage. Hoe deconstrueren we deze schoonheid? We hadden een sadhoe gefilmd die een vrachtwagen voorttrekt met zijn penis. Superexotisch en goed gefilmd — het was geen gemakkelijke beslissing om het weg te laten. Maar het zou de balans van de film verstoord hebben."

Toch toont u wel een sadhoe die bakstenen optilt met zijn geslacht. "Dat was een spontaan moment. Geen show. Hij is zo’n sadhoe die je maar één keer in de twaalf jaar kunt ontmoeten. Dit was om vijf uur ’s ochtends, hij had net zijn rituele marihuana gerookt en er zaten twintig mensen bij hem — zonder tientallen camera’s. Bovendien kende Kishan hem goed."

Waarom zien we bijna geen andere camera’s in uw film? "Omdat we vooral filmden waar verder geen camera’s mochten komen. Voor de gewone pers is een persgedeelte afgezet. Na lang onderhandelen hebben wij toestemming gekregen overal te filmen, zodat we onze hoofdpersonen konden volgen."

En u kon daardoor een moeder helpen zoeken naar haar zoontje. "Wij konden inderdaad naar plekken gaan waar zij niet kon komen. Een paar dagen hebben we niks gefilmd, alleen maar gezocht. Pas na verloop van tijd zijn we die zoektocht in onze film gaan verwerken."

U filmt dan een berg briefjes met namen van vermisten. 135 duizend mensen! "Dat liep nog op tot 200 duizend. Veel mensen zijn natuurlijk teruggevonden, maar zulke aantallen zijn een nationaal schandaal. Kranten staan er vol mee. De organisatie vergeet dat ze te maken heeft met ongeletterde dorpelingen. Mensen die niet beseffen dat ze ergens heengaan waar 100 miljoen mensen komen."

Vallen er veel slachtoffers? "Op één plek, buiten het officiële terrein, zijn in het gedrang, in vier minuten tijd, meer dan vijftig slachtoffers gevallen. Eigenlijk is dat weinig, gezien de omvang van de Kumbh Mela. Ik ben zelf meermalen weggedrukt en gevallen. Eén keer was ik zo bang dat ik mijn vrouw belde om afscheid te nemen. Het was nat en glad en mensen liepen over ons heen. Maar uiteindelijk is alleen wat filmapparatuur bezweken."

Homepage van de film. Pan Nalin heeft toegezegd om voor de daadwerkelijk geïnteresseerden een deel van de opnamen van sadhoes die vragen beantwoorden over spiritualiteit later online te zetten.
Het soort beelden waartegen Pan Nalin zich verzet: een journalist kijkt hoe een sadhoe op de Kumbh Mela een auto voorttrekt met zijn opgerekte voorhuid.