Olivier Garcia over Torso

De Filmkrant spreekt de regisseurs van de nieuwe reeks korte documentaires gemaakt in het kader van Teledoc Campus. In Torso volgt Olivier Garcia de Amsterdamse krachtsporter Axel, die na een bewogen leven zijn twee zoons wil imponeren tijdens een bodybuildingwedstrijd. “Axel staat ook symbool voor mannelijkheid anno nu. Er zat verdriet achter die glimlach.”

Bodybuilder Axel Paulina is een vlotte en open babbelaar. Geef hem een podium en hij voelt zich goed. In Torso, het intieme, zwart-wit gefilmde portret dat filmmaker Olivier Garcia van hem maakte, zien we hem zijn spieren spannen, trots zijn tatoeages tonen en lachen over wat hij in een crimineel verleden allemaal heeft meegemaakt. Maar gaandeweg verraadt die buitenkant ook iets anders: er zijn wonden van steekpartijen, er is het aarzelend lopen als gevolg van een ernstige verlamming. En ook die wilde verhalen lijken steeds vaker iets zwaars te verbergen – alsof Axel met zijn gedrag en woorden een dieper liggend trauma probeert af te dekken, ook voor zichzelf.

Waarom wilde je Axels verhaal vertellen? “Ik ontmoette Axel tijdens mijn studie, toen ik bezig was met een korte film over bigorexia. Dat is een aandoening waarbij mannen zich overdreven oppompen. Voor dat project filmde ik in een sportschool waar hij als assistent sporters hielp tijdens het gewichtheffen. Ik vond hem meteen een fascinerend figuur. Axel is een heel positieve verschijning, altijd aan het praten met een glimlach op zijn gezicht. Maar ik zag ook iets zwaars in zijn ogen. Een tijdje later ontmoette ik hem opnieuw en we raakten aan de praat. Af en toe liet hij toen dingetjes uit zijn verleden doorschemeren: wat criminele handelingen, een ernstige verlamming, z’n moeizame relatie met zijn zoons. Er zat verdriet achter die glimlach en met die dubbelheid wilde ik iets doen. Toen bleek dat hij zich had ingeschreven voor een bodybuildwedstrijd, besloot ik het traject daarnaartoe te volgen.”

Waar was je naar op zoek? “Dat is soms moeilijk te zeggen. Het bodybuilden is natuurlijk een vreemde, vlezige wereld en alleen daarom al visueel superinteressant. Ik moest bijvoorbeeld denken aan de schilderijen van Francis Bacon, waarin hij zowel het lichaam als de binnenkant schildert – zo zie ik die bodybuilders ook een beetje. Daarnaast wilde ik ook dramatisch een interessante film maken. Toen bleek dat Axel via die wedstrijd ook de banden met zijn zoons Montell en Caine wilde aanhalen, wist ik dat daarin een mooie verhaallijn zat. Axel was er vroeger nooit voor zijn zoons, waardoor er een complexe strijd om erkenning tussen die drie is ontstaan. Axel is heel zorgzaam, maar weet niet goed hoe hij dat moet uiten. Zijn zoons zoeken toenadering, maar stuitten daarbij op hun eigen trots. De ontoereikendheid van die pogingen wilde ik in beeld brengen.”

Waarom filmde je het in zwart-wit? “Dat was in eerste instantie een praktische keuze. We filmden veel in de sportschool en die zit vol met allerlei stoorzenders, zoals felgekleurde T-shirts en fluorescerende apparaten. Ik wilde me honderd procent op Axel kunnen focussen. Door in zwart-wit te draaien, brachten we de werkelijkheid terug tot de kern. Maar daardoor ontstond ook een nieuw soort realiteit: als kijker wordt je bewust van het geconstrueerde element van de film. Dat gebeurt bijvoorbeeld ook in de trainingscènes: wanneer je Axel ziet gewichtheffen is dat bijvoorbeeld een loop. Die kunstmatigheid van de vorm benadrukt de kunstmatigheid van Axels identiteit.”

Want de film gaat ook over welke rollen we in het dagelijks leven spelen en in hoeverre we zulke existentiële toneelstukjes nodig hebben. “Torso gaat voor mij over het idee mannelijkheid. Dat heeft me altijd geïnteresseerd: wat betekent het een man te zijn anno nu? Als je kijkt naar de voorbeelden die we in media krijgen voorgespiegeld, zie je een bepaalde rol die tegenwoordig niet meer past. Die harde, rigide man, daaraan kan niemand echt voldoen. In Axel herkende ik die worsteling. Hij heeft een ongelooflijke behoefte om zich te bewijzen. Maar voor wie doet hij dat? En is al dat fysieke gedoe niet een afleidingsmanoeuvre om maar niet zijn pijn onder ogen te hoeven zien? Daarom hebben we hem zichzelf in de spiegel laten bekijken. Wat ziet hij dan? Wat is zijn zelfbeeld? Hij staat daar bijna fysiek bloot, maar lukt het hem ook zich psychologisch bloot te geven. Dat zijn spannende scènes.”

Heb je iets geleerd van de manier waarop Axel in het leven staat? “Ja. Axel is iemand die nooit op zal geven. Doorbijten is voor hem makkelijker dan verdriet toelaten. Dat vind ik mooi. Als filmmaker leefde ik met hem mee en was ik gegrepen door zijn pogingen iets van zijn leven te maken. Ik herkende dat ook in de relatie die ik met mijn eigen vader heb. Die is ook gebaseerd op zo’n onuitgesproken geldingsdrang. In mijn volgende film wil ik die graag onderzoeken.”

Torso is op zondag 10 november om 23:25 te zien op NPO 3 in de reeks Teledoc Campus.