Najib Amhali over Telefilm Triq salama

Cabaretier Najib Amhali maakt zijn speelfilmdebuut met Telefilm Triq salama, een onvervalste roadmovie over een jonge Marokkaans-Nederlandse vrouw die tijdens een zomerse autoreis naar Marokko haar ouders probeert te vertellen dat ze verloofd is. Amhali: “Ik heb iets te vertellen, ik heb verhalen die anderen niet hebben.”

Twintiger Nadia (Hajar Fargan) wil dolgraag aan haar ouders vertellen dat ze zich heeft verloofd met Nofel (Nizar El Manouzi). Maar hoe vindt ze het juiste moment? Ze vreest dat vooral haar conservatieve moeder Rachida (Fatima Khanfour) haar vraagtekens zal zetten bij het aanstaande huwelijk.

Dit alles speelt zich af in de opmaat naar de zomervakantie. Nadia’s broer Samir (Redouan Azmi) heeft vliegtickets gekocht voor de hele familie zodat ze de reis naar hun familie in Marokko ditmaal niet plaatsheeft in de bloedhete bus van vader Ali (Omar Ahaddaf). Maar Ali en Nadia hebben juist behoefte aan de louterende ervaringen die steevast met zo’n busrit gepaard gaan.

Dus reist het gezin – inclusief broertje Amir (Marouane Meftah) en zus Kauthaur (Asma El Mouden) – toch in Ali’s bus af naar Marokko. Van meet af aan is in Triq salama (‘reis in vrede’) duidelijk dat het voertuig fungeert als een soort snelkookpan waarin de personages, die heerlijk met elkaar kibbelen, tot nieuwe inzichten komen. Het speelfilmdebuut van cabaretier Najib Amhali (52) is een onvervalste roadmovie, waarin Amhali’s ontwapenende humor duidelijk terug is te zien. Maar het is ook een fijnzinnige dwarsdoorsnede van de Nederlands-Marokkaanse gemeenschap.

Amhali speelde naar eigen zeggen al jaren met het idee om een film te maken. Vanuit het Amsterdamse Meervaart Theater, waar de komiek is neergestreken als onderdeel van zijn jubileumtour (Amhali stond in 2023 dertig jaar op de planken) vertelt hij tijdens een telefoongesprek over de film. “Ik heb lang gezocht naar acteurs die ogen alsof ze zomaar familie van elkaar zouden kunnen zijn. De eerste keer dat we bij elkaar waren heb ik ze losgelaten en gezegd: ‘We gaan scènes doen die niet in het script staan, en we zijn nu thuis’, en dan liet ik ze improviseren. Dan keek ik of er een familieband ontstond, zo van: hij is de oudste; zij is de stilste.”

In je film zitten acteurs die bekend zijn van televisieseries als Mocro maffia (Marouane Meftah; Redouan Azmi) en Zina (Asma El Mouden). Vergeleken met tien jaar geleden is er dankzij dat soort series meer zichtbaar Marokkaans–Nederlands acteertalent. Dat moet vast van meerwaarde zijn geweest? “Toen ik van de toneelschool kwam in 1994 waren er weinig opties. Als je een burgemeester of dokter wilde spelen, dan keken ze je aan alsof ze dachten: ‘We gaan geen sciencefiction maken hè.’ Dat is nu heel anders. De deur is nu toch wel geopend, onder meer dankzij die series. Er is zoveel talent, geschoold en ongeschoold, maar ze moeten wel een kans krijgen.
“Zo is het ook met deze film: al vijftien jaar geleden bedacht ik verhalen om te verfilmen, maar toen kreeg ik te horen: ‘Je hebt nog nooit een film gemaakt.’ Maar als ik nooit de kans krijg… Dan zeiden ze: ‘Je hebt geen scholing.’ Dan zei ik dat ik wel de toneelschool had gedaan. ‘En Reinout Oerlemans dan? Die heeft gewoon een hele dikke film geregisseerd.’ ‘Tja, maar die heeft geld.’ Maar ik heb ook geld; wat is nou je excuus, je smoes? Het heeft lang geduurd maar ik heb altijd gedacht: ik ga gewoon mijn eigen werk creëren. Ook met het acteren: je kan wachten tot je wordt uitgenodigd door castingbureaus, maar je kan je ook afvragen: waarom wil je op een podium of op beeld? Ik heb iets te vertellen, ik heb verhalen die anderen niet hebben. En zo sta ik in het leven. Ik wacht niet op de kans, je moet de kans zelf creëren.”

Het idee voor Triq salama komt van theatermaker en actrice Nora Akachar, het werd tot een script bewerkt door Sophie Tseng. Dacht je meteen toen je dat script las: dit kan ik visualiseren? “Absoluut. Want over dit thema is nog helemaal niets gemaakt. We hebben 27 films gehad over Marokkaanse bruiloften, maar het verhaal over een Marokkaans gezin dat elke zomer op weg gaat naar Marokko, dat kennen we niet. Terwijl misschien wel zeventig procent van de Marokkanen dat heeft meegemaakt.”

Op zo’n reis gebeurt ook een hoop. “Nou, dat was gewoon stilzitten, want de baas die rijdt. Dat is in de film de moeder. Dan heb je je broertjes die vervelend zijn. En waar gaan we stoppen? Het is heel stressvol. En wij hadden ook zo’n auto die het af en toe begaf, dan moest er water bij want dan kwam er rook uit. En dan konden we de berg niet op. Want mijn vader nam ook de goedkoopste route.”

De film oogt ook als een soort dwarsdoorsnede van de Marokkaanse gemeenschap, met personages die gelovig zijn en personages die minder affiniteit hebben met religie. Was dat van meet af aan de bedoeling? “Voor mij wel. ‘De Marokkaan’ bestaat niet, in mijn ogen. De één bidt, de ander niet. De één is gelukkig getrouwd met een Nederlandse vrouw, een ander maakt zich druk over wat er gebeurd in de wereld en vertelt hoe wij het geloof moeten belijden. Dat maakt ons individuen. We zijn allemaal mensen met een eigen verhaal.”

Triq salama wordt op 18 januari 2024 om 20.25 uur uitgezonden op NPO 3.