Mohamad Abdulaziz op Arab Camera Festival

De Syrische regisseur Mohamad Abdulaziz was een van de gasten op het Arab Camera Festival in Rotterdam. "Dagelijks dank ik god als mijn twee zoontjes levend uit school thuiskomen."

Het is de dag na de aanslagen in Parijs. Op het Arab Camera Festival in Rotterdam zegt de Syrische filmmaker Mohamad Abdulaziz met zachte stem dat hij weet wat de Parijzenaars doormaken. "Gemiddeld drie keer per week ontploffen er bommen en granaten in de wijk Almazra in Damascus, waar ik met mijn vrouw en twee zoontjes woon. We wonen op een paar minuten afstand van de Russische ambassade, die een doelwit is voor moslimextremisten. Ik heb van onze badkamer een kamer gemaakt, waarin we schuilen als er granaten worden afgevuurd. Ons leven voelt als een computerspelletje: je wordt getroffen of niet. Dagelijks dank ik god als mijn twee zoontjes levend uit school thuiskomen. We leven bij de dag. Ons leven voelt onwerkelijk, als een nachtmerrie."

Het verbaast Abdulaziz niet dat die nachtmerrie zich nu ook naar Parijs heeft verplaatst. "Wat de moslimextremisten in Syrië doen, valt makkelijk te exporteren. Internet maakt de communicatie makkelijk. Deze ellende kan alleen op lange termijn worden opgelost. En niet met militaire, maar met politieke actie."

Op het grauwe gezicht van Abdulaziz staat de desillusie over Syrië scherp afgetekend. In het voorjaar van 2011 demonstreerde hij met tienduizenden anderen voor meer democratie in Syrië. De sfeer was hoopvol. Dat veranderde toen de demonstraties werden gekaapt door religieuze groepen, zegt hij. "De geweldloze strijd voor democratie ontaarde in een uitzichtloze burgeroorlog tussen het regime en religieuze extremisten."

Lang koesterde Abdulaziz de hoop op een oplossing. Nog maar een half jaar geleden zei hij in een interview dat hij er niet aan dacht om uit Syrië weg te gaan. Nu zou hij liever vandaag nog dan morgen met vrouw en kinderen vertrekken. Waarom hij het niet doet? "Omdat het niet kan. Natuurlijk: ik kan asiel aanvragen en als ik erkend wordt als vluchteling, mogen mijn vrouw en kinderen over een jaar komen. Ik kan hen nu toch niet een jaar achterlaten in Damascus? Een andere mogelijkheid voor ons is om naar Turkije te gaan en met een bootje naar Griekenland te varen, maar ik wil niet met mijn gezin in een bootje sterven."

Ondertussen is Abdulaziz ook filmmaker. Preciezer gezegd: filmmaker in een burgeroorlog, wat van hem een onmogelijke balanceeract vraagt. Het Arab Camera Festival vertoonde onder meer zijn speelfilm The Emigrants, waarin twee Syrische immigranten, de één een intellectueel en ex-politicus, de ander een arbeider, in een kelder in een niet nader genoemd Europees land, over hun dromen, verlangens en desillusies praten. Het is niet moeilijk om in de film, opgenomen in een kelder in een buitenwijk van Damascus, Abdulaziz’ desillusies te herkennen.

Geen van de strijdende Syrische partijen stoorde zich aan deze film, maar wel aan zijn laatste film Four O’clock in Paradise, dat een dag toont uit het leven van zeven personages in oorlogsgebied Damascus. Zowel het regime als de moslimextremisten zijn ongelukkig met de film, zegt Abdulaziz. "De film gaat niet in directe zin over het regime of zijn tegenstanders, maar over de moeilijkheden van gewone mensen in de oorlog. Het is een menselijke film. Het probleem is dat iedereen alleen nog propagandafilms wil zien. Dat de burgeroorlog niet zwart-wit is, wil men niet zien."

Het in vrijheid films maken is zo goed als onmogelijk geworden in Syrië, maar toch wil Abdulaziz  niet stoppen met het maken van films. "Het geeft me het gevoel dat ik leef. Mijn volgende film heet The World Without Us. Ook deze gaat over personages in de oorlog. Over hoe ze denken. Over hun illusies. Die film wil ik nu gaan maken."