Metahaven over Possessed

'Iedere film levert de noodzaak op om de volgende te maken'

  • Datum 02-05-2018
  • Auteur
  • Deel dit artikel

Foto Lisa Klappe

Met een unieke combinatie van digitaal-, film-, video- en clubesthetiek geven de documentaires van de kunstenaars en designers van Metahaven hysterische werelden vorm die net zo bezeten zijn door geesten uit het verleden als door de dystopische toekomstbelofte van smartphones en andere digitale technologie.

Door Hugo Emmerzael

Aesthetics, Politics. Meer heeft de website van Metahaven niet te zeggen. Maar het dekt precies de lading van wat oprichters Vinca Kruk en Daniël van der Velden met hun kunstenaars- en designerscollectief willen bereiken: met vooruitstrevende esthetiek politieke gevoeligheden ter discussie stellen. Tegenwoordig doen ze dat in poëtische documentaires als The Sprawl (Propaganda About Propaganda), Information Skies en hun nieuwste werk Possessed, maar ze begonnen met traditioneler design.
Dat woord traditioneel is trouwens meteen al fout. Metahaven komen niet (de ontwerpers verzochten zelf om het meervoud) uit de school van grafisch ontwerp die een oplossing voor een designprobleem zoekt. Geïnspireerd door de mogelijkheden van internet om alles tot in het oneindige te vermenigvuldigen gaan ze niet op zoek naar die ene designoplossing, maar naar een visuele stijl waarin de veelheid aan problemen en oplossingen verbeeld kan worden. Het klinkt conceptueel en theoretisch, maar er blijken veel emoties achter deze ideeën zitten.

Unieke spanning
Denk aan emojiprints op hijabsluiers, esthetische memes over privacyschending waarin logo’s van surveillance-bedrijven als een digitale regen naar beneden kletteren. Die clip, gemaakt voor het nummer Home van de avant-garde popartiest Holly Herdon, was Metahavens eerste ervaring met het maken van grotere filmwerken. "Je kunt zeggen dat we daarvóór video’s maakten," aldus het collectief in hun studio in de Staalvilla in Amsterdam, een dag voordat hun nieuwe film werk Hometown in Kiev in première gaat. "Met de clip van Holly Herndon zijn we er ingerold. We voelden een unieke spanning in het maken van films. Die heeft ons niet meer losgelaten."
Metahaven zien film als een voortzetting van hun designfilosofie, al zit het maakproces anders in elkaar: "grafisch ontwerp is vluchtig, film is langdurig. Niet alleen de film zelf, maar ook het komen tot de film is een uitgestrekt proces. Iedere keer dat je aan een film werkt is je hoofd al bezig met je volgende stap. Daardoor levert iedere film de noodzaak op om de volgende te maken." Zo bestond het idee voor
Possessed, een met ontwerper/documentairemaker Rob Schröder geregisseerde documentaire over onder andere de relatie tussen mens en smartphone, al jaren, maar maakten Metahaven eerst The Sprawl en Information Skies.

Veranderende filmervaringen
Net als Possessed combineren die films digitaal-, film- en video-esthetiek waardoor een wereldbeeld ontstaat dat gaat over het bevragen van propaganda met propaganda (The Sprawl) of het verbeelden van virtual reality als digitale bondage (Information Skies). Door al deze elementen door elkaar te gebruiken, krijgen de films van Metahaven de fluïde kwaliteit van een collage, een internet GIF of een experimentele installatiefilm die je in een museum — of beter: een club — zou verwachten. Het is een beeldtaal die we in het doorsnee filmtheater in ieder geval nog niet gewend zijn. Niet voor niets stellen Metahaven zich de vraag: "hoe zal de cinema veranderen?"
Metahaven plaatsen zich graag in de lange traditie van cinema. Tegelijk onderzoeken ze waar cinema naartoe kan gaan als het open staat voor andere invloeden. "We onderzoeken het verschil tussen digitale-, film- en video-esthetiek. Die drie componenten zijn belangrijk om te onderscheiden. We houden van het gevoel dat de beelden door de filmcamera verkrijgen. Daar zit een uniek korrel en kleurgevoel in. Shots die we met zo’n camera maken zien wij als een citaat uit de klassieke cinema. Het is een manier van de wereld vormgeven zoals we die allemaal kennen. Vervolgens combineren we zo’n shot met een digitaal beeld waardoor die werelden als het ware in elkaar overvloeien. Zo versmelten werkelijkheden die je normaal gesproken niet in film ziet. We gaan dus vrij technisch te werk om te kijken welke andere ruimtes dan cinema er zijn om filmervaringen te creëren."

Onmisbaar
De films van Metahaven suggereren veel — over onze relatie met technologie en de oogkleppen die ons zo worden opgedaan bijvoorbeeld — maar ze laten de interpretatie aan de kijker. In die zin kun je Metahaven makkelijker scharen bij opkomende clubartiesten dan bij traditionele regisseurs die hun films voor een algemeen arthousepubliek maken. Metahaven: "Als je wilt weten waar cinema naartoe gaat, moet je kijken naar andere gebieden: muziek, elektronische muziek in het bijzonder, is een veld waar esthetische transformaties heel ver zijn gegaan. Omdat muziek niet visueel of tekstueel is, stellen mensen geen vragen over de betekenis. ‘Wat bedoel je nou te zeggen’ is een vraag die voortdurend wordt gesteld in film, kunst, journalistiek, fictie en non-fictie. Muziek onttrekt zich aan die behoefte omdat het vloeibaar is. Wij werken daarom graag met hedendaagse muzikanten als Kuedo (The Sprawl), M.E.S.H. (Information Skies) en Laurel Halo (Possessed).
"Door Holly Herndon ontdekten we trouwens dat ons werk bekend is in de clubscene. Toen zijn we anders gaan nadenken en praten over ons eigen werk. Zij was de eerste die het begrip emotie in ons werk benoemde, in een lezing voor de Red Bull Music Academy in Tokyo. In design gaat het meestal over betekenis en oplossing. Je hebt het zelden over de manier waarop je daar komt, een proces waar emotie een belangrijk onderdeel van uitmaakt. Emotie is een gevaarlijk begrip in een werkveld waar theorie leidend is. Maar het moet wel gebruikt worden. Het is onmisbaar in de wereld van film."