Lichting 2025: Kris van Melle over Zie, zo

In aanloop naar de Studentencompetitie op het Nederlands Film Festival eind september interviewt Filmkrant deze zomer afgestudeerde filmtalenten van verschillende academies. Kris van Melle (Gerrit Rietveld Academie) maakte het geschakeerde coming of age-drama Zie, zo, over de veertienjarige Juul die tegen wil en dank door haar moeder in een vrouwelijk keurslijf wordt gedwongen. “Films waarin je jezelf herkent zijn belangrijk.”

Filmmaker Kris van Melle (24) studeert af aan de Gerrit Rietveld Academie met een film die de discrepantie toont tussen hoe de buitenwereld de veertienjarige Juul ziet – als een jonge vrouw – en hoe de hoofdpersoon zich voelt: als een tiener die het allemaal nog niet weet.

Zie, zo speelt zich af bij Juul thuis, waar haar moeder Pina een foto-expositie organiseert. Met als middelpunt een levensgrote foto van Juul, waarop de tiener is afgebeeld als een soort symbool van traditionele jeugdige vrouwelijkheid. Daar voelt Juul, die twijfelt over haar genderidentiteit, zich niet senang bij.

Demonstratief knipt ze in de dromerige openingsscène haar lange haren af. Maar als ze tijdens de opening van de expositie uit haar slaapkamer komt en de trap af gaat richting het feestgedruis, wordt de transformatie nauwelijks opgemerkt. Gasten complimenteren Juul juist met de foto.

Persoonlijke ervaringen
Dat moment is exemplarisch voor de film die draait om hoe Juul zich van binnen voelt en hoe die gevoelens door de buitenwereld worden genegeerd. Van Melle, die zelf non-binair is, licht toe: “De film is geïnspireerd door persoonlijke ervaringen. Ik moest bij verjaardagen ook altijd eerst de trap af naar beneden. Dan kon iedereen je zien aankomen. Het was onmogelijk om ongezien de woonkamer te betreden. Sowieso was ons huis erg gehorig.”

Die overgang, van de geborgenheid van de slaapkamer naar een ontmoeting met grotere wereld, voelt beklemmend. Alsof Juul gedwongen wordt een façade op te houden. In de context van het alledaagse is er voor de tiener geen ruimte om zichzelf te zijn.

“Op die slaapkamer voelt Juul zich comfortabel, dat is beneden echt anders”, beaamt Van Melle. “De bezoekers ontvangen haar anders dan ze had gehoopt. Haar actie is baldadig, maar ze ziet het ook als een kans om zich meer zichzelf te voelen. Alleen merkt ze ergens ook dat andere mensen dat misschien een beetje raar vinden.”

Hokjesdenken
De schaar in het haar is een grote symbolische geste, een schreeuw om erkenning. Maar terwijl Juul bezig is met genderidentiteit, focust moeder Pina op de hapjes. Het banale krijgt voorrang op het wezenlijke, zou je kunnen stellen. Van Melle vertelt over Pina: “Als iemand in de belangstelling staat, heeft diegene soms de neiging om over andere mensen heen te kijken. Dat heb ik ook uit mijn eigen leven meegenomen in de film. Het gevoel dat je toch niet helemaal gezien wordt. Ook omdat iemand te veel bezig is met zichzelf.”

Zie, zo illustreert de menselijke neiging om anderen in hokjes te plaatsen – met negatieve implicaties. Van Melle: “Die vraag stel ik ook met de film: waarom doen wat dat eigenlijk? Zie, zo fungeert als een doorkijkje naar de wereld waarin we allemaal leven. Waarin we doen alsof we dat hokjesdenken niet doorhebben. Maar het is er wel. Dat hoor ik ook veel in de queer gemeenschap. Het kind wil op een gegeven moment iets anders; de ouders houden vast aan het beeld dat ze hebben van hun kind. Ze denken dat het ‘maar een fase’ is en ‘dat het wel goed komt’.”

Mormeltje
De wijze waarop Pina haar dochter ziet, komt ook terug in de dialoog. Ze noemt Juul als baby een “klein mormeltje”. Een uitdrukking waar geen gender aan vastzit. Maar ze heeft het ten aanzien van de veertienjarige Juul dan weer over “een prachtige jonge vrouw”.

Van Melle legt dat contrast uit: “Op een gegeven moment kom je logischerwijs op de leeftijd dat je lichaam verandert, dan ben je als jonge vrouw niet meer onzijdig. Pina hecht veel waarde aan een soort vrouwelijk schoonheidsbeeld.”

Juul heeft daar dus andere ideeën over. Aan het begin van de film is te zien hoe ze hannest met een berg kleding. Van Melle: “Kleding speelt een grote rol. Ook in de wijze waarop je wordt ontvangen door de mensen om je heen. Zo van: ‘Ik voel me niet comfortabel en ik moet er iets aan doen.’ Net als de spiegelscène, die symboliseert dat Juul niet zo blij is met wat ze voor zich ziet.”

De film eindigt met een ontroerende scène min of meer in majeur. “Zie, zo is het begin van een gesprek”, zegt Van Melle. “Het hoeft aan het einde niet per se helemaal goed te komen. Maar je krijgt wel de indruk dat het uiteindelijk goed gaat komen.” De regisseur had zelf als tiener graag een troostrijke film als Zie, zo gezien. “Films waarin je jezelf herkent zijn belangrijk. Dan voel je je gezien en loop je de bioscoop uit met de gedachte: ik hoor ook gewoon bij deze wereld.”

Tijdens het Nederlands Film Festival (26 september t/m 3 oktober 2025) is een selectie van de afstudeerproducties van de Nederlandse film- en kunstacademies te zien.