Lichting 2024: Medina Balešić, Bea Sánchez de Lamadrid Báyon en Maira Darja over Crysis

De hele zomer interviewt Filmkrant pas afgestudeerd filmtalent van verschillende academies. Medina Balešić, Bea Sánchez de Lamadrid Báyon (beiden Rietveld) en Maira Darja (Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten, Theater en Dans) maakten samen Crysis. Hun tot de verbeelding sprekende dansfilm ontstond uit frustratie over misogynie en patriarchaat. “De dans in de film lijkt een solo, maar het is een dans van drie mensen.”

Afzonderlijk groeiden de drie makers van de dansfilm Crysis op in de Zweedse stad Gothenburg (Medina Balešić), de Spaanse regio Andalusië (Bea Sánchez de Lamadrid Báyon) en Wenen (Maira Darja). Terwijl ze de plannen voor hun gezamenlijke film bespraken, kwamen ze erachter hoe oneigenlijk de vraag is waar ze vandaan komen. Met roots in verschillende landen en culturen is het lastig om een plaats van herkomst op te geven.

“Op verschillende manieren hebben we alledrie eenzelfde begrip en verhouding tot de vraag waar je vandaan komt. Dat is niet een-twee-drie te vangen”, vertelt Maira Darja. “Die complexiteit zat ook in het concept van de film. Het was al snel duidelijk dat we drie verschillende mensen zijn, met drie perspectieven en drie manieren van aanpakken.”

Van begin af aan was duidelijk dat de film moest gaan over de strijd van vrouwen. Sánchez de Lamadrid Báyon las over Las Trece Rosas (De Dertien Rozen), dertien strijdbare jonge vrouwen, de meesten geliëerd aan een socialistische en communistische jongerenorganisatie, die vlak na de Spaanse burgeroorlog in 1939 door het Franco-regime werden opgepakt en geëxecuteerd. In hun strijdbaarheid en opstand zagen Sánchez de Lamadrid Báyon en Balešić, allebei studerend aan de Rietveld Academie, een onderwerp dat ze in dans wilden aankaarten.

De twee plaatsten een oproep voor een danser om samen te onderzoeken hoe het is om vrouw te zijn en constant eigen grenzen te moeten stellen. Darja, student Expanded Contemporary Dance, reageerde meteen toen de oproep haar onder ogen kwam. “Een paar dagen daarvoor vertelde ik aan een vriend dat ik mijn queer feministische activistenbubbel in Wenen miste, en toen kwam dit op mijn pad. Het voelde meteen alsof dit van mij moest zijn.”

De komst van Darja zorgde voor een verbreding van het thema. Ze introduceerde de term ‘flinta’ bij haar mede-makers. Een term die Darja beter op zichzelf van toepassing vindt dan het woord ‘vrouw’. Flinta is een Duitse afkorting die onder meer gebruikt wordt in de Oostenrijkse bubbel waar ze deel van uitmaakte, die staat voor vrouwen, lesbiennes, interseksuelen, non-binairen, transgenders en agenders.

“Bea en ik leerden via Maira ook de flinta’s kennen en dat paste heel goed als alles omvattende term voor ons concept”, vertelt Medina Balešić. “Door zulke gesprekken te hebben en definities uit te wisselen groeide ons idee voor de film. De gelaagdheid van onze verschillende ervaringen heeft er ook voor gezorgd dat het perspectief van de film meer is geworden dan het individuele.”

Uit al die uitgewisselde ervaringen is het energieke Crysis voortgekomen, een dansfilm met meerdere lagen. In eerste instantie zien we een enkele gesluierde vrouw in een nondescripte ruimte. Een vrouw die op eigen benen moet leren staan, als de geboorte van een nieuw dier. Maar iedere bezichtiging (herhaald kijken is absoluut aan te raden) openbaart weer iets nieuws. Als je weet dat Darja, dansend te zien in de film, uit een Iraanse familie komt, brengt dat een extra laag met zich mee: dat zij met die afkomst dansen tot beroep heeft gemaakt, is verre van vanzelfsprekend en maakt de revolutie des te groter.

Ook bij de makers zelf lopen de lezingen uiteen, als je ze vraagt waar de film voor staat. Balešić: “De film neemt je mee in de ontdekking van je lichaam. Via de choreografie zie je hoe het is om je ledematen te vinden, te balanceren, te leren aanpassen, dat je sommige dingen een aantal keer moet herhalen om ze je eigen te maken.” Bea Sánchez de Lamadrid Báyon vervolgt: “Voor mij gaat het om vastzitten in je lichaam en je hoofd en dan een grote groei meemaken die botst met wat je al kent. Die groei zorgt ervoor dat je als flinta je positie ín én tot de maatschappij moet zien te vinden.” Darja besluit: “Crysis is voor mij één grote nee. Ik weet welke plaats ik inneem in de wereld en ik wil me niets meer laten vertellen. Zo zat ik van begin af aan ook in dit project, ik was niet van plan om een bewegend lichaam te zijn voor het concept van een ander.”

Het zijn niet zozeer verschillen, als nuances die ze naast elkaar hebben leren leggen. Wat in het onderlinge vertrouwen en in het maakproces zeker heeft geholpen is dat ze ondanks meerdere deadlines en obstakels de tijd hebben genomen om de film op hun eigen tempo en manier te maken.

Dat elk een schakel in hun zusterschap vormde voelde Darja als danser toen ze bij de allereerste opname met een cameraman werkte zonder dat Balešić of Sánchez de Lamadrid Báyon in de ruimte aanwezig waren. Darja: “Toen realiseerde ik me dat dit geen solo is.Ja, je ziet maar één iemand dansen, maar dit is een dans van drie mensen. We hebben er samen over nagedacht, we hebben het samen doorgelopen met hoe het er uit moet zien in de ruimte waarin het zou plaatsvinden. Zonder Medina of Bea in de ruimte zag ik mezelf in die eerste opname als een zielige dansende vrouw in beeld. Dat hebben we nu al veel te vaak gezien, dat willen we niet meer.”

Crysis won de Cinedans LAB Student Pitch 2023 en zal te zien zijn op de volgende editie van Cinedans (21 t/m 23 maart 2025 in Eye Filmmuseum, Amsterdam). Voor meer vertoningen zie crycrycrisis op Instagram.