Lichting 2024: Jordan Daniel over Mas ku palabra
'Ik wilde het Papiaments lange tijd niet kennen'
De hele zomer interviewt Filmkrant wekelijks vers afgestudeerd filmtalent van verschillende academies. Jordan Daniel (Willem de Kooning Academie) zocht voor Mas ku palabra naar wat hem verbindt met Curaçao, het geboorte-eiland van zijn ouders. “Er bleek zoveel meer dan taal waarin we elkaar vonden.”
Het begon allemaal tijdens zijn jeugd in Tilburg. De ouders van Jordan Daniel waren voor hun studie vanuit Curaçao naar Nederland verhuisd en wilden hun kinderen eentalig opvoeden, omdat men destijds dacht dat dit beter was voor de ontwikkeling. Daniels zus werd opgevoed in het Papiaments, maar als tweede kind leerde hijzelf alleen Nederlands. “Dat ik me daarna vooral in een witte omgeving bewoog, maakte dat ik het Papiaments ook steeds meer wegduwde”, vertelt hij nu. “Ik wilde het niet leren kennen, omdat ik me er niet fijn bij voelde.”
Niet vreemd dus dat in Daniels afstudeerfilm Mas ku palabra (‘meer dan woorden’) het Papiaments een belangrijke rol speelt. Op de middelbare school leerde Daniel jongens kennen die de taal wel spraken. “Zo werd ik nieuwsgierig naar de cultuur van mijn ouders, maar ik voelde me er ook onzeker over. Vooral in het Papiaments zag ik een sleutel: als ik dat eenmaal zou leren spreken, leerde ik vanzelf wat het betekent om Curaçaos te zijn.” Maar door het niet te leren, ontstond een kloof die hij pas later via kunst een plek leerde geven, waardoor hij op de Willem de Kooning Academy terechtkwam.
Voor Mas ku palabra keert de inmiddels in Amsterdam wonende Daniel na zestien jaar terug naar Curaçao om erachter te komen wat hem verbindt met het geboorte-eiland van zijn ouders. Wat heeft hij, als hij de taal niet spreekt, daar eigenlijk te zoeken? En wat verbindt hem als Caribische Nederlander met mensen die helemaal doordrongen zijn van de Curaçaose cultuur? Door met die vragen naar Curaçao te trekken, leerde Daniel zijn roots kennen en wordt de kijker iets wijzer over wat een volk verbindt.
In de twintig minuten durende interviewfilm spreekt Daniel met onder andere een ex-docent Papiaments, zijn tio Jati en andere familieleden over het belang van het Papiaments voor de cultuur van het eiland, over de traditionele muzieksoort tambu en over de symbolische waarde van Tula, die in 1795 als slaafgemaakte zijn vrijheid opeiste. Wat opvalt in Mas ku palabra is Daniels talent om te luisteren – “Je houding vertelt me dat je aandacht hebt”, vertelt een geïnterviewde – maar ook hoe dicht bij de leefomgeving van de verschillende sprekers we komen. In hun achtertuin voel je de constante aanwezigheid van de Caribische wind; je merkt het bijna fysiek wanneer de zon zich achter een wolk verschuilt.
Dat Mas ku palabra een interviewfilm zou worden, was eigenlijk niet de bedoeling, vertelt Daniel. “Ik ging juist naar Curaçao om een beeldende film te maken. Het is een persoonlijke zoektocht, die voortkomt uit een gemis in mijn jeugd. Niet dat mijn ouders me mijn roots ontzegden, maar ik was ook beïnvloed door mijn witte, Nederlandse omgeving en er daardoor minder bezig. Later ben ik het anders gaan zien en in de film probeer ik te ontdekken wat nou precies mijn roots zijn. Mijn plan was om mijn opgedane inzichten over Curaçao naar beelden te vertalen en er een soort collage van te maken. Uiteindelijk bleken de gesprekken die ik voerde zo sterk, dat het een film werd waarin vooral gesproken wordt.”
Toch speelt het beeldende nog altijd een rol. De film begint met een collage van prachtige opnames van het dagelijks leven op Curaçao. De gesprekken waar de film vervolgens uit bestaat, waren oorspronkelijk onderdeel van de research. “Ik ben gewoon gaan draaien met mensen uit mijn omgeving, maar merkte al snel dat er iets bijzonders gebeurde tijdens die gesprekken. Er kwamen persoonlijke verhalen van vroeger naar boven, mensen deelden anekdotes die je als buitenstaander niet gauw zou horen.” Ook dat het technisch niet helemaal perfect was, bleek een pluspunt. “Ik ben erg voor gesprekken en niet zozeer voor interviews. Dat ik niet met een grote crew aankwam maar met een klein huis-tuin-en-keuken-apparaat, zorgde dat mensen zich bloot konden geven en konden vertellen over wat dat Curaçao-gevoel nou precies was.”
Zelden kwam een film zo dichtbij dat gevoel van Curaçaose saamhorigheid. “Ik dacht altijd dat als ik de taal zou spreken het wel goed kwam, maar in de gesprekken ontdekte ik dat er zoveel meer dan taal was waarin we elkaar vonden. Zoals gastvrijheid, klaar staan voor je familie. Dingen die ik van mijn ouders kende en terugzag tijdens deze reis.” Het is een realisatieproces waar Daniel al langer mee bezig is. Ook zijn zus was al onderwerp van een documentaire die hij maakte tijdens zijn opleiding. En na dit project wil Daniel zijn camera op Nederland richten en Curaçaoënaars spreken over wat het betekent Caribisch en Nederlands te zijn.
Inspiratiebron daarvoor was ook de nieuwe lichting filmmakers van de Caribische eilanden. Mas ku palabra was al bij Pakhuis De Zwijger in Amsterdam te zien in combinatie met de korte Arubaanse film Pariba van Aramis Garcia Gonzalez. “Ook de films van Kevin Osepa vind ik bijzonder en het werk van fotograaf Gilliam Trappenberg, die meer abstract werkt. Hij fotografeert bijvoorbeeld de ondergaande zon op verschillende manieren en geeft de kijker ruimte om daar verschillende associaties bij te hebben. Zoiets zou ik graag willen maken. Ik wil me in ieder geval bezighouden met Curaçao, op allerlei verschillende manieren. En ook uiteindelijk de taal spreken. Want dat ben ik nu ook aan het leren.”