Lichting 2023: Puck de Haan over ZeitGeist

In de aanloop naar de Studentencompetitie van het Nederlands Film Festival interviewt Filmkrant wekelijks vers afgestudeerd filmtalent van verschillende academies. De laatste in de serie is Puck de Haan (Hogeschool voor de Kunsten Utrecht) die van haar essayfilm ZeitGeist een immersive beeldervaring maakte. “Ik heb zelfs een eigen panoramascherm gebouwd.”

”Je hebt het niet groot gezien?” Puck de Haan klinkt teleurgesteld wanneer ik halverwege het interview beken dat ik haar essayfilm ZeitGeist op een laptop heb bekeken. Wel met een handdoek over mijn hoofd en met mijn ogen zo dicht mogelijk op het beeldscherm om zo veel mogelijk ondergedompeld te worden.

Maar inderdaad: voor de echte ervaring moet je de zorgvuldig opgebouwde beeldenstroom groot zien. Liefst op het door De Haan zelf gebouwde zes meter brede panoramascherm, dat aan de zijkanten naar binnen krult voor extra immersie. “Het idee is dat de kijker langzaamaan zichzelf verliest”, legt De Haan uit op haar antikraakwerkplek in Utrecht.

ZeitGeist is een reis langs plekken die inspireren, aanzetten tot reflectie, kijkers laten verdwalen in hun gedachten. De als motion designer opgeleide De Haan liet zich ervoor inspireren door de psychogeografie, een ontregelende kunststroming die vaste patronen uit het dagelijks leven wil doorbreken. In ZeitGeist worden kijkers uitgedaagd hun eigen zelf los te laten en de door natuurbeelden aangewakkerde associaties met melancholie, vergankelijkheid en verlies te overdenken.

Zwarte Woud
ZeitGeist begon in Karlsruhe, waar De Haan een jaar als uitwisselingsstudent studeerde aan de Staatliche Hochschule für Gestaltung Karlsruhe. “Het was tijdens de coronaperiode. Het onderwijs in Nederland was stilgevallen, maar in Duitsland was de wereld alweer een beetje open. Ik wilde niet stilstaan in mijn ontwikkeling, dus heb ik me daar aangemeld. Dat was een heel inspirerende tijd. Het Duitse onderwijs is veel vrijer en er is ruimte voor experiment, de tijd nemen, je door de wereld laten inspireren. Zo is de film ook ontstaan: ik ben gewoon gaan filmen bij invallen en na twee jaar schaven en schikken is er dit beeldessay uit ontstaan.”

Het Zwarte Woud rondom Karlsruhe vormt het beginpunt van ZeitGeist. De film opent met beelden van het bos dat ontwaakt, maar ook in De Haans beleving begon de film daar. “Er is niet echt een uitgaansleven in Karlsruhe, dus je trekt al snel de natuur in. Dan zit je ’s ochtends met een kopje thee naast een waterval, helemaal los van de bewoonde wereld. Daar beginnen je gedachten te werken, onderga je allerlei emoties die met je leven te maken hebben. Melancholie bijvoorbeeld, door dingen die op dat moment in mijn leven speelden, maar ook de schoonheid van de natuurervaring. Die balans tussen binnenwereld en de buitenwereld wilde ik via deze beeldenreeks proberen na te maken.”

Zo ontstond het concept van de beeldenreis. De Haan filmde tijdens studiereizen in onder meer Edinburgh, Berlijn en Vlieland. In de film volgen opnames van gure strandwinden op beelden van een ontwakend oerbos en zien we het moderne Berlijnse stadsleven alsof het een natuurfenomeen is. “Ik had een steeds verder uitdijend ideeënbord waarop ik allerlei ingevingen schreef. Er zit ook een opbouw in de film: van de melancholie van de natuur, naar innerlijke woede, naar catharsis en berusting. Dat was de reis die ik maakte tijdens het filmen, maar de kijker brengt zijn eigen emoties bij de beelden. Tijdens de eindexposities op de HKU had iedereen er een eigen reactie bij. Dat was interessant om te zien.”

Panoramascherm
Haar leraren in zowel Karlsruhe als Utrecht de hadden soms twijfels over de haalbaarheid van De Haans project. “Waarom zou ik iets maken dat haalbaar is, zei ik dan altijd. Om de kijker zo veel mogelijk onder te dompelen, moest ik uiteindelijk zelf een panoramascherm bouwen. Maar hoe doe je dat? En hoe kan je op zo’n gekruld scherm projecteren? Daar is veel tijd in gaan zitten en veel belletjes met het Utrechtse productiehuis Mr. Beam en Ata Tech uit Eindhoven, dat gespecialiseerd is in audiovisuele belevingen. Zij hebben uiteindelijk beamers beschikbaar gesteld waarmee ik die speciale projectie mogelijk kon maken. Ze zijn allebei van onschatbare waarde geweest.”

Met dat speciaal ontwikkelde scherm zou ze best op festivals willen staan. “Je kan het opvouwen en overal mee naartoe nemen. Het past zelfs op de fiets.” Graag zou ze de ZeitGeist experience op die manier vertonen op verschillende filmfestivals.

Maar de komende tijd staat er iets anders op stapel: een stage bij het toonaangevende mediabedrijf Tamschick Media+Space in Berlijn. “Toen ik in Karlsruhe zat, nam ik contact met ze op om eens langs te komen voor een ontmoeting. Vonden ze best. Toen ben ik met een backpack ernaartoe gereisd, wat een vreemde indruk maakte. ‘Je hebt zeven uur gereisd om hier kennis te maken? Je bent gek,’ zeiden ze, ‘maar als je een stageplek nodig hebt is ie voor jou’.”

ZeitGeist is te zien tijdens de studentencompetitie van het Nederlands Film Festival.