Lichting 2022: Nina Noël Raaijmakers over Mijn moeder de atoombom

In aanloop naar de Studentencompetitie op het Nederlands Film Festival interviewt Filmkrant wekelijks vers afgestudeerd filmtalent. Nina Noël Raaijmakers studeerde af aan de St. Joost in Breda met de feministische body horror Mijn moeder de atoombom. “Dit genre is gemaakt voor het vrouwelijk lichaam.”

Soms hebben we een omweg nodig om te komen waar we eigenlijk al naar op weg waren. Nina Noël Raaijmakers wist al van jongs af aan dat ze filmmaker wilde worden. “Toen ik een jaar of twaalf was schreef ik dat al in vriendenboekjes.” Toch koos ze in eerste instantie voor een studie Production Design in Rotterdam. Maar na een jaar stapte ze over naar St. Joost. “Ik vond het leuk om visuele werelden te creëren bij iemand anders’ ideeën, maar ik had ook de drang om zelf verhalen te vertellen.”

Raaijmakers omschrijft zichzelf als “timide” en “iemand die liever op de achtergrond” blijft. Waarmee ze meteen ook het hoofdpersonage van haar afstudeerfilm Mijn moeder de atoombom beschrijft. Noa (Adája Matahelumual) is een introverte tiener die smacht naar de aandacht van haar moeder, een wetenschapper die volledig wordt opgeslokt door haar onderzoek naar kernenergie.

“Ik ben altijd al bezig geweest met destructie, vaak in combinatie met het menselijk lichaam”, verklaart Raaijmakers de onverwachte wijze waarop ze die thematiek van verwaarlozing en kernenergie samenbrengt in haar film. “Ik deed onderzoek naar verwaarloosde kinderen en stuitte daarbij op pica, een gedragsstoornis die veel bij verwaarloosde kinderen voorkomt, waarbij ze dingen gaan eten die je niet kunt eten. Vervolgens ontdekte ik dat er in de jaren vijftig speelgoed werd verkocht, een soort scheikundedozen, waar echt uranium in zat. Dus toen dacht ik: wat als Noa dat eet?”

Het radioactieve materiaal begint zich vervolgens te roeren in het lichaam van Noa, wat zich manifesteert in onvervalste body horror, een genre waar Raaijmakers zich gedurende haar studie in specialiseerde. Voor Raaijmakers is het geen genre om eens even lekker mee te shockeren. Voor haar sluit het aan bij de feministische thematiek van haar films, die vaak gaan over de lichaamsintegriteit van vrouwen en de manieren waarop die zo vaak geschonden wordt. “Het genre is eigenlijk gemaakt voor het vrouwelijk lichaam. Al die dingen die je als vrouw van jongs af aan doormaakt, waarvan we doen alsof het er allemaal gewoon bij hoort, maar die soms ook behoorlijk gruwelijk kunnen zijn.”

“Toen ik begon aan de film, hing het al in de lucht dat in de Verenigde Staten het abortusrecht zou verdwijnen. Dat gaf veel boosheid en onmacht en daar wilde ik iets mee. Als vrouwen kunnen we allemaal wel momenten noemen in ons leven waarbij onze grenzen niet werden gerespecteerd. Daar wilde ik een statement over maken. Met een krachtige film, en krachtige vrouwelijke personages. Ironisch gezien kwam een dag nadat ik hoorde dat ik geslaagd was het nieuws dat het abortusrecht was afgeschaft.”

Voor Raaijmakers is horror een uitgelezen genre om dat soort onderwerpen op een subtiele, onderhuidse manier aan te kaarten. “Ik denk dat er nog wel wat te winnen is in ons idee van wat horror is. Horror kan ook diepgang hebben en inspelen op heel primaire menselijke gevoelens en angsten.”

Het fysieke van het genre ligt Raaijmakers wel, met haar achtergrond in production design. Dialoog is er nauwelijks in Mijn moeder de atoombom; wel een uitgekiende vormgeving, waarin een combinatie van gedateerde en moderne elementen een anachronistisch universum vormt, met slim kleurgebruik en een onder de huid kruipend geluidsdecor. “Die fysieke kant van film vind ik heel interessant. Om tastbare werelden te creëren waarvan we facetten herkennen, maar die toch iets vervreemdends hebben.”

Een van die herkenbare elementen is Radio Kootwijk, dat in de film fungeert als het schimmige weeshuis annex nucleair laboratorium waar Noa terechtkomt. “Dat weeshuis moest een plek zijn waar de personages pionnen lijken van een groter iets.” Het voormalig zendstation bleek de ideale locatie. “De manier waarop dat gebouw daar staat, zo eenzaam in dat uitgestrekte niets, het is alsof daar daadwerkelijk een bom is gevallen. Dat geïsoleerde was precies wat ik zocht. Hoewel er veel ruimte omheen is, gaat er toch een opgesloten gevoel vanuit.”

Hoe gruwelijk Mijn moeder de atoombom op momenten ook is, voor Raaijmakers is body horror ook een pleidooi om beter naar ons lichaam te luisteren. Een les die ze zelf leerde toen ze in haar tweede jaar op St. Joost hartproblemen kreeg, die na onderzoek een uiting bleken van stress. Het deed haar beseffen hoezeer lichaam en geest samenhangen, op elkaar inwerken. “Onze maatschappij is heel geestgericht. Alsof dat is wie we zijn. Maar tegelijkertijd is ons lichaam hetgeen waarmee we onszelf en elkaar identificeren.”

Daarbij hoort ook de voor velen eeuwige worsteling je positief te verhouden tot dat lichaam, inclusief de veranderingen die het ondergaat, de onafwendbare aftakeling ervan. “We proberen dat met alles wat we hebben tegen te houden. Terwijl: het is iets dat bij het leven hoort. Ik vind daarin ook iets moois schuilen.”

Mijn moeder de atoombom is te zien tijdens de Studentencompetitie op het Nederlands Film Festival, dat plaatsvindt van woensdag 21 t/m vrijdag 30 september 2022.