Lichting 2021: Iris van Wijk over Van zilt en van zoet

In de aanloop naar de Studentencompetitie van het Nederlands Film Festival interviewt de Filmkrant wekelijks vers afgestudeerd filmtalent van verschillende academies. Iris van Wijk (Willem de Kooning Academie) brengt in Van zilt en van zoet een animatie-ode aan Vlieland. “Ik wilde ontdekken wat die plek nu precies voor mij betekende.”

Film en Vlieland zijn voor Iris van Wijk al bijna haar leven met elkaar verbonden. Het eiland, dat ze tijdens haar jeugd zo’n beetje elke zomervakantie bezocht, was de plek waar haar filmambities werden aangewakkerd. “Ik moet zo’n twaalf jaar zijn geweest en helemaal weg van natuurdocumentaires. Tijdens de vakantie ben ik toen de natuur gaan vastleggen, met het idee dat later als werk te gaan doen.” Zo zette Van Wijk haar eerste stappen op het filmpad: urenlang struinend door de bossen en duinen van Vlieland op zoek naar de flora en fauna van het eiland.

Uiteindelijk kwam ze terecht op de richting audiovisual design van de Willem de Kooning Academie, waar Van Wijk zich specialiseerde in animatie. Ze ontwikkelde er een liefde voor ambachtelijke technieken zoals stopmotion en tekenen, al zie je in haar afstudeerproject ook nog iets van terug haar natuurfilmersambitie. In het zes minuten durende Van zilt en van zoet brengt ze het eiland tot leven via prachtige animaties, met een ladekast als centraal beeld. Associatief beweegt de film zich van een paar trappende fietsers naar een aangespoelde kwal of van een rollende bierfles naar een nachtelijke wandeling. En dat allemaal in een stijl die misschien het best te beschrijven is als de klare lijn van Joost Swarte die de muzikaliteit van Gerrit van Dijk ontmoet.

Waarom is Vlieland zo’n belangrijke plek voor je? “Ik kom er al mijn hele leven en heb er vormende ervaringen gehad. Eerst kon ik er als klein meisje vrijelijk de wereld verkennen tijdens vakanties met mijn ouders. Voor kinderen is Vlieland een veilige plek: klein en overzichtelijk, vol natuur en nergens auto’s. Ik kon er dus op mijn gemak ronddwalen alsof ik een groots avontuur beleefde. Later had ik er elke vakantie een zomerbaantje bij een pizzeria; dat was hard werken, maar ook veel feesten. Ik heb er dus heel veel ervaringen opgedaan die belangrijk zijn geweest voor de vorming van mijn persoonlijkheid. Wat dat betreft heeft de film zeker een existentiële dimensie.”

Wat wilde je precies laten zien in Van zilt en van zoet? “Ik wilde vooral ontdekken wat die plek nou precies voor mij betekende. Tijdens mij studie volgde ik een minor digital craft, waarin we veel over digitale technieken leerden, zoals artificial intelligence en virtual reality. Dat is eigenlijk helemaal mijn ding niet, maar de theorie vond ik wel interessant. Vooral A Cyborg Manifesto van filosofe Donna Haraway, waarin ze aan de hand van haar connectie met haar hond allerlei filosofische vragen stelt over haar verhouding tot de wereld. Dat zette me aan het denken: ik zie Vlieland als een plek die bij mij hoort, maar wat betekent dat precies? Vandaaruit ben ik gaan nadenken en onderzoeken, wat uiteindelijk tot de animaties heeft geleid.”

Je toont allerlei scènes en beelden die op een of andere manier symbool staan voor jouw band met het eiland. Hoe maak je daarin een keuze? “Dat was moeilijk en er is dan ook veel materiaal gesneuveld. Veel ging intuïtief: ik maakte schetstekeningen van allerlei plekken en beelden die voor mij symbolisch zijn voor Vlieland. Die ben ik vervolgens gaan rangschikken. Eerst grofweg, door ze op te hangen in kamer, maar uiteindelijk vond ik een verhaallijn. De film voltrekt zich als een dag, maar tegelijkertijd gaat het over volwassen worden. De eerste beelden zijn geënt op de herinneringen uit mijn kindertijd, terwijl de latere gaan over mijn tijd dat ik er als adolescent mijn volwassen zelf ontdekte.”

De animatie oogt vrij klassiek. “Ik hou van het werken met mijn handen, van het ambacht. Stopmotion, het tekenen met potlood, dingen in elkaar zetten. Ik vind het ook fijn als je de echtheid van de wereld kan voelen. In een eerder stopmotionfilmpje dat ik maakte, Fox, voel je de textuur van zo’n set. De sneeuw is dan misschien wel piepschuim, maar toch merk je het tactiele. Voor Van zilt en van zoet heb ik daarom eerst alles met de hand getekend en later pas met Photoshop en After Effects geanimeerd.”

Vanwaar de titel Van zilt en van zoet? “Dat was een suggestie van schrijver Koos Meinderts. Ik volgde hem een tijdje voor de korte documentaire Koos die ik over hem maakte. Tijdens die draaiperiode bleken we veel raakvlakken te hebben en zijn we bevriend geraakt. Dus toen ik twee dagen voor mijn afstuderen nog altijd geen titel had, besloot ik hem te bellen. We hadden het over de film en uiteindelijk zei hij: ‘het zoute van de zee, dat moet er in ieder geval in komen, net als dat zoete van jouw herinneringen.’ Ik vond het een mooie suggestie.”

Wat zijn je toekomstplannen? “Ik doe als animator nu een aantal klussen voor verschillende productiebedrijfjes hier in Rotterdam. Dat is fijn en leuk en Rotterdam is wat dat betreft een hele bruisende stad. Daarnaast help ik mijn vriend, die muziek en animaties maakt, een project op te zetten met live performance. Wat me ook erg trekt is de productiekant: tijdens mijn studie heb ik ontdekt dat dit me gewoon wel ligt. Het regelen, dingen opzetten. Dus daar wil ik me ook verder in ontwikkelen.”

Van zilt en van zoet wordt op 28 november vertoond in Theater Kaleidoskoop in Nieuwkoop en draait op 10/11 december tijdens de NFF studentencompetitie.