Kahlil Joseph over tentoonstelling New Suns

'We hadden Spike Lee en dat was het dan'

Kahlil Joseph

Voor het grote publiek was Beyonce’s Lemonade (2016) de eerste kennismaking met filmmaker Kahlil Joseph. In de kunstwereld was hij al langer bekend, onder meer als de man achter muziekvideo’s van Shabaz Palaces en Flying Lotus. Inmiddels heeft hij zijn eerste soloshow in het Bonnefanten-museum in Maastricht. “Dit is dé tijd voor zwarte filmmakers.”

Wildcat van Kahlil Joseph in Eye Filmmuseum in 2022. Foto: Studio Hans Wilschut

Het werk van Kahlil Joseph (1981, Verenigde Staten) is misschien het best te beschrijven als een flow. Met een glijdende camera volgt hij een lichaam dat leeft, ademt, sterft en weer danst. Nooit draait het om een narratief, altijd om die stroom van het leven zelf.  Of het nu de aan bendegeweld overleden tiener is die weer tot leven komt in een danse macabre in Flying Lotus’ Until the Quiet Comes (2013) of de lichamelijkheid van Afro-Amerikaanse rodeo-performers in Wildcat (Aunt Janet) (2016). Altijd esthetisch, maar tegelijkertijd aangrijpend. Nú.

Daarmee bevindt het werk zich ergens tussen popcultuur en avant-garde cinema in. Of beter: het omvat allebei, want Joseph heeft weinig boodschap aan de gangbare codes van de westerse visuele cultuur. Joseph: “Tijdens mijn studie had ik een vak over pan-Aziatische cinema. It blew me the fuck away. Aziatische filmmakers bleken niet geïnteresseerd in het westerse narratieve model. Plotseling besefte ik: ik hoef helemaal geen films te maken zoals David Fincher! Dat was bevrijdend want ik had zoveel gevoelens waar geen plek voor is in een blanke, mannelijke cultuur.”

Perfecte timing
“Ik heb altijd geweten dat ik filmmaker ben, maar op dat moment besefte ik hoeveel andere mogelijkheden er zijn om verhalen te vertellen. Bovendien realiseerde ik me dat het zwarte leven helemaal niet vertegenwoordigd is. We hadden Spike Lee en dat was het dan. Het was alsof er een lampje in mijn hoofd aanging. Op dat moment wist ik wat ik ging doen: combineren wie ik ben, wat ik interessant vind en waar ik voor sta. En dat weer combineren met benaderingen van cinema waar ik over had geleerd.”
Hij zegt dat hij de tijd mee heeft. “Dit is dé tijd voor zwarte filmmakers. Nu pas staat de cultuur open voor zwarte verhalen die gemaakt worden door zwarte filmmakers. Het kan me niet schelen wie je bent. Als je nu leeft, zit zwarte muziek in je ziel. Miles Davis, Bob Marley, rap. Het zit in je botten. Stevie Wonder! Je hebt de sonische trillingen al in je lichaam. Nu heb je alleen nog dat bewegende beeld nodig. (Lachend) Volgens mij zijn de verhalen bij blanke filmmakers ook een beetje op. Ze maken alleen nog maar remakes. Ik denk dat zwarte filmmakers cinema gaan overnemen, net zoals we muziek hebben overgenomen. Daarom prijs ik mezelf gelukkig: ik ben de eerste generatie die dat kan gaan doen.”

Wetten
Die ambitie en hoop op een nieuwe toekomst zie je terug in de titel van zijn eerste solotentoonstelling New Suns: “Mijn favoriete schrijfster is de Amerikaanse Octavia Butler. Een van haar onafgemaakte werken heeft de volgende epiloog: ‘Er is niets nieuws onder de zon, maar er zijn wel nieuwe zonnen.’ Dat geeft mij zoveel hoop! Want wat is de zon? Het almachtige. In onze cultuur is dat de suprematie van blanke mannen. Zij stelt dus dat het anders kan. Maar deze epiloog staat wat mij betreft niet alleen voor de verschuiving van machtsstructuren, maar ook voor de mogelijkheid dat er andere universa, andere paradigma’s bestaan. Vroeger was de enige film-zon die we kenden de bioscoop. Ik vertoon mijn werk vooral in de context van musea. Dat is een nieuwe zon! Een nieuwe manier om na te denken over het bewegende beeld.

La jetée

“Door de mogelijkheden die de kunstwereld me biedt, heb ik inmiddels ook minder interesse in speelfilmlengte. La jeteé [1962] van Chris Marker is een van de beste films ooit gemaakt en is maar 23 minuten lang. In tegenstelling tot kunst zijn er in cinema hele rigide, nauwe, oninteressante wetten. Speelfilmlengte moet minimaal zestig minuten zijn, de film kan maar op één scherm vertoond worden, je moet thuis of in een bioscoop kijken. Waarom? John Coltrane maakte nummers die zestig minuten lang waren. Waarom niet een film van twee minuten of 22 minuten? Waarom niet vijftien schermen?”


De tentoonstelling New Suns van Kahlil Joseph is van 1 december 2017 tot 25 maart 2018 te zien in het Bonnefanten-museum in Maastricht.