Janne Schmidt over Telefilm En we vliegen door de dagen

Wie helpt je als je niet meer wilt leven? En hoe leer je te leven als je niet zo goed weet hóe? In Telefilm En we vliegen door de dagen vormt een diepe vriendschap de basis voor een waardig einde én een nieuw, volwassen levenshoofdstuk. Regisseur Janne Schmidt: “We willen dit thema op een zo open mogelijke manier benaderen.”

Twintiger Kaitlynn (Frieda Barnhard) is de wanhoop nabij als haar euthanasieverzoek voor ondraaglijk en uitzichtloos psychisch lijden wordt afgewezen. Haar hartsvriendin Jade (Dylan Jongejans) zet haar eigen leven opzij om Kaitlynn te helpen aan een waardig einde. Ondertussen worstelt ze met eigen angsten. Hoe kan ze zonder haar beste vriendin aan een zelfstandig, eigen leven beginnen?

De gevoelige coming-of-age En we vliegen door de dagen is de eerste speelfilm van Janne Schmidt. Zij werd in 2023 benaderd door initietiefnemers en scenaristen Ellen Barendregt en Aliefka Bijlsma (tevens creatief producent), waarna de drie vrouwen de film samen verder ontwikkelden.

Het perspectief ligt niet zozeer bij degene met de euthanasiewens, maar bij diegene die er heel dichtbij staat. Waarom? “De voornaamste reden is dat het scenario over mentaal leed gaat en uitzichtloos lijden zeer persoonsafhankelijk is. Wanneer kan je niet meer leven? Dat kan je alleen zelf beslissen. Om niet tot een oordeel daarover te hoeven komen en discussies te vermijden, kozen we bewust voor een ander perspectief: dat van de hartsvriendin. Ook al omdat het heel interessant is hoe je als ‘buitenstaander’ met dit complexe onderwerp omgaat. Het is uiteindelijk ons streven om het thema op een zo open mogelijke manier te benaderen en de kijker er zelf over te laten nadenken.”

Hoe hebben jullie je voorbereid op de ontwikkeling van deze film? “We voerden als makers onderling veel gesprekken. Daarnaast spraken we met ervaringsdeskundigen die in het traject zaten, mensen die er inmiddels dus helaas niet meer zijn. Zij vertelden ons hoe lang zo’n traject kan duren en hoe slopend het kan zijn. Het was bijzonder dat ze dat met ons wilden delen. Ook spraken we met psychiaters met uiteenlopende zienswijzen op euthanasie bij jongvolwassenen.
“Als je met dit onderwerp bezig bent, spreek je er automatisch ook over met vrienden en familie. Sommige artsen uit onze omgeving waren het niet eens met euthanasie voor jongvolwassenen. Ze hebben natuurlijk de eed van Hippocrates afgelegd en willen mensen beter maken. Ook dat waren interessante gesprekken. Tegelijkertijd las en bekeek ik veel over de onderwerpen euthanasie, depressie en autisme. Ik wilde begrijpen hoe zo’n brein werkt en hoe je dat zo goed mogelijk over kan brengen. In mijn nabije familie zijn er mensen die op het spectrum zitten, dus ook daar kon ik informatie vandaan halen.”

Hoe ben je te werk gegaan bij het casten? Waar was je specifiek naar op zoek? “We zijn direct gaan casten in koppels, vooral meiden die net waren afgestudeerd aan de toneelschool. Uiteindelijk vond ik het belangrijk om éérst Kaitlynn te casten. Je moet als kijker geloven dat haar worsteling met het leven serieus is, anders gaat de film nergens meer over. Frieda stond al hoog op mijn lijstje vanwege haar interessante, donkere oogopslag. Die vond ik goed passen bij dit personage. Al tijdens het castingproces had ik weinig twijfels over haar geloofwaardigheid. Bovendien heeft ze een droge, stoïcijnse humor die ik goed vind werken. Parallel zocht ik naar Jade: iemand die met haar 21 jaar volwassen is, maar toch nog best jong. En die een muur om zich heen heeft die ze zelf moet afbrokkelen. Dylan had precies de uitstraling die ik zocht. Tijdens de zogenaamde chemietest zagen we dat deze sterk was: ze hebben allebei een soort eigen eilandje, terwijl ze tegelijkertijd samen kunnen functioneren.”

Hoe bereid je je acteurs voor op het spelen van zo’n gevoelig verhaal? “Als regisseur vind ik ‘t het allerbelangrijkste dat ik geloofwaardig spel lever, dat je personages voelt. Ik doe dat door veel met acteurs te praten en te repeteren. Door ze te voeren met documentaires, films en boeken. En ze steeds op het hart te drukken dat alles mag en alles gezegd kan worden, óók tijdens het filmproces. En blijven inchecken; trekken ze het nog? We hadden een psychiater bereid gevonden om tijdens het proces bereikbaar te zijn voor hen en de crew. Voor de crew zijn sommige scènes en uitspraken ook confronterend. Je bent toch de hele tijd bezig met de dood, met depressie en met niet meer willen leven. Soms moet je even weg kunnen stappen als het teveel wordt.”

Hoe vond je als regisseur een vorm om zo’n gevoelig scenario in beeld te brengen? “Al in de scenariofase werd het thema water bedacht; onder water is het helemaal rustig. De scenaristen kwamen al in een vroeg stadium uit op de roeisport. Daarnaast lieten we de vriendinnen zich soms samen terugtrekken op een bootje op het meer. Water en roeien hebben een rustgevend ritme waar Kaitlynn, die op het spectrum zit, zich fijn bij voelt. Je focust je roeiend op één ding en hoeft niet bezig te zijn met wat anderen van je denken. Tijdens het draaien kwam het element van wind erbij – passend bij Jade’s personage. De wind in haar haren werkt mooi en het geeft letterlijk wat lucht in de film. Daarnaast kozen we ervoor om steeds heel dicht op hun huid te zitten. Dat heeft ook te maken met het spel van Dylan, die prachtig klein en integer kan spelen. Door het verhaal in het studentenleven te plaatsen en wat droge humor toe te voegen, hoop ik dat je weliswaar met een brok in je keel kijkt, maar niet in een film zit waaruit je wilt weglopen.”

Welke scène staat je vooral bij? “De euthanasiescène was heel bijzonder. Die hebben we in alle rust en vrijheid opgenomen. We hebben er uiteindelijk vijf uur over gedaan, want we wilden het met alle respect in beeld brengen. Het moest er ook goed en medisch correct uitzien. We zaten met de cast en crew in een soort bubbel en kwamen daarna murw naar buiten. Maar het was superfijn. Die serene rust hebben we ook in de edit behouden: er is niets extra aangezet en we hebben geen muziek gebruikt.”

En we vliegen door de dagen is op zaterdag 15 februari 2025 om 22.00 uur te zien op NPO 3 en NPO Start.