Hollandse Nieuwe 2017: Ger Poppelaars over De stamhouder

Het Nederlands Film Festival is in volle gang. De Filmkrant stelt iedere dag vijf vragen aan een regisseur wiens film op het festival in première gaat. Vandaag: Ger Poppelaars over De stamhouder.

1. Waar gaat je film over? De stamhouder is een documentaire over de familie van schrijver Alexander Münninghoff waarin de schrijver ons meeneemt naar de plekken die een belangrijke rol in zijn familieverhaal spelen, zoals Riga, Würzburg, Brabant en Den Haag. In de film maken we kennis met een machtige en rijke grootvader en een Russische grootmoeder in Riga, voelen we de angst voor de Sovjet-Unie anno 1939 en maken de vlucht uit het paradijselijke Letland mee. Een zeer traumatische ervaring die de familie nooit te boven zou komen. Alexanders vader Frans nam dienst bij de Waffen-SS om aan het Oostfront te vechten in de hoop ooit weer terug te keren naar Letland. Tevergeefs. De familie kwam in Nederland terecht en wist dankzij het goed georganiseerde binnenlandse en internationale netwerk van grootvader Johan, die altijd een zeer slimme en sluwe zakenman bleef en die voortdurend in de familie aan de touwtjes trok, de oorlog door te komen. Na de oorlog scheidden de ouders van de schrijver, werd de moeder verbannen naar Duitsland en probeerde vader Frans zijn zoon Alexander nog enigszins op te voeden. De pogingen van Frans om met zijn tweede vrouw na zijn oorlogsavonturen een nieuw bestaan op te bouwen en net als zijn vader in zaken te gaan, zouden echter mislukken.
In De stamhouder deelt Alexander Münninghoff zijn beschouwingen over de rol van grote geschiedenis in deze familie van vooral op zichzelf gerichte individuen, die ervoor zorgden dat henzelf niets tekort kwam. Dat de auteur er zelf in is geslaagd om zich te redden in deze door wrok, nostalgie en het najagen van fortuin gedreven familie, mag een klein wonder heten. Het thema van de film is dan ook de wil om te overleven, hoe pijnlijk en moeilijk dat ook is.

2. Waarom wilde ik deze film maken? Toen ik Alexander Münninghoff s boek De stamhouder las, wist ik meteen dat ik over deze schrijver een film wilde maken. Geen speelfilm zoals misschien voor de hand lag met mijn ervaring als speelfilmmaker, maar een documentaire. Ik wilde weten hoe iemand als Alexander die de meest dramatische gebeurtenissen meemaakte, toch in staat was om min of meer ongeschonden op zijn leven terug te kijken en zelfs met een lichte ironie over zijn rol in de familieverwikkelingen kon vertellen. Een reis door de tijd en de ruimte van al die plaatsen en locaties in Europa die er zo toe deden in zijn leven, was de vorm die mij voor ogen stond. Een reis bood ook een mogelijkheid om te reflecteren over wat geschiedenis met een mens doet, hoe de ‘grote’ geschiedenis en de petits histoires van een familie zich tot elkaar verhouden, en voor alles: wat houdt de mens gaande, waar haalt hij de kracht vandaan om na vele tegenslagen verder te gaan met zijn leven? Zijn savoir vivre strekt tot voorbeeld en dat wil mijn documentaire De stamhouder voor alles laten zien.

3. Mijn volgende film wordt… Een speelfilm met als werktitel Le Tréport over een man die terugkeert naar een stadje aan de Franse Atlantische kust waar hij ooit een onstuimige liefdesrelatie met een jonge vrouw heeft gehad en erachter komt dat zijn herinneringen met haar niet langer stroken met de werkelijkheid van nu. Zij zit in grote problemen, klampt zich aan hem vast en doet een groot beroep op onze hoofdpersoon. Hij kan niet anders dan haar helpen. Het mooie verleden wordt weggeslagen, het heden is gevaarlijk, maar er is hoop op een betere toekomst.

4. Dit zou de Nederlandse film nodig hebben… Meer films als Bram Fischer van Jean van de Velde. Goed geschreven, uitstekend en intelligent geregisseerd en met een belangwekkend thema.

5. Dit was een bepalend filmmoment in mijn leven. Het zien van het Heimat 1 van Edgar Reitz waarin hij op een unieke wijze laat zien hoe we het verleden vorm kunnen geven in een meeslepende vertelling die het puur persoonlijke overstijgt en vele mensen aangrijpt en ontroert.