Hollandse Nieuwe 2017: Elsbeth Fraanje over Snelwegkerk

Het Nederlands Film Festival is in volle gang. De Filmkrant stelt iedere dag vijf vragen aan een regisseur wiens film op het festival in première gaat. Vandaag: Elsbeth Fraanje over Snelwegkerk, genomineerd voor Gouden Kalf Beste Korte Documentaire.

1. Waar gaat je film over? De documentaire Snelwegkerk vertelt het verhaal van mensen onderweg op zoek naar liefde, troost en geluk op een onwaarschijnlijke plek: betonnen gebouwtjes op een parkeerplaats. Op deze eigenaardige plek, een snelwegkapel, schrijven mensen de meest openhartige bekentenissen op. Een geheim verlangen waarvan je liever niet wilt dat anderen het weten, of een verlies waar je heel zwaar van loopt maar tegen niemand durft te zeggen. Terwijl er waarschijnlijk talloze anderen zijn die precies met hetzelfde worstelen. In de film leer je vier totaal verschillende bezoekers kennen. Deze personages laten elk op hun eigen manier zien waar ze in hun dagelijks leven tegenaan lopen. Bij hen zie je de confrontatie tussen de sleur van alledag en onze heimelijke angsten of hartstocht — wat we het meeste vrezen of liefste willen. Snelwegkerk wil een troostrijke film zijn over ‘ons mens zijn’, wat soms best klote kan zijn, laten we toegeven. In mijn films ben ik nooit op zoek naar antwoorden; ik wil niet laten zien hoe iets hoort of zou moeten. Ik probeer mensen altijd indirect te laten nadenken over hoe de vlag er bij hen zelf bijhangt. Films waarbij er soms weken later nog een flard van in je hoofd opduikt en waar je op blijft nakauwen.

2. Waarom wilde je hem maken? Het allereerste vertrekpunt van de film begon bijna zeven jaar geleden. Ik trapte lekker door op de Autobahn en zag ineens een bord langs de weg, met daarop het symbool voor een toilet, een wegrestaurant en tot mijn verbazing ook een kerk. Dat triggerde direct: een kerk? Op zo’n troosteloze plek als een parkeerplaats? Wie komen daar überhaupt? En waarom? Vanuit die eerste fascinatie ben ik, pas een heel aantal jaren later, gaan researchen. Toen bleek dat er echt allerlei verschillende mensen op af komen, van jong tot oud, van gelovig tot atheïst, gewoon: mensen zoals jij en ik van over de hele wereld. Dat zag ik vooral ook aan alle berichten die mensen achterlaten in de zogenaamde ‘wensboeken’ die in elke kapel liggen. Dat bleek een schat aan informatie en verhalen, groot en klein. De gemene deler in veel van die verhalen was het willen hebben van een zinvolle relatie of juist het grote gemis daaraan. Mensen zijn sociale wezens maar we zijn soms zo verrekte eenzaam. Of verlangen soms zo keihard naar de ander. Seksoverstijgend bedoel ik dan, he. (Hoewel op die plekken de nodige seksavontuurtjes plaatsvinden.) Voor veel mensen die ik heb ontmoet en ook de personages in de film geldt: mijn leven is pas zinvol als ik een waardevolle relatie heb met de ander. Maar daarin gaat zoveel mis. Wie durft dat aan de grote klok te hangen? Die worsteling wilde ik laten zien. En hopelijk putten mensen uiteindelijk troost uit de gedachte dat er met hen vele ‘medereizigers’ zijn.

3. Mijn volgende film wordt nu eens… eh… productioneel minder ingewikkeld dan een mozaïekfilm? Nee serieus, het lijkt me heerlijk om eens een film te maken met een ‘glashelder, eenvoudig concept’, die productioneel en qua draaidagen voor wat minder hoofdbrekens zorgt. Zoiets als ‘één locatie, één camerastandpunt.’ Hoewel… ik weet ook wel dat ‘eenvoudig’ niet echt bestaat in film. Een zogenaamd simpel concept is vaak het moeilijkst om te maken.

4. Dit zou de Nederlandse film nodig hebben… Als ik voor documentaires spreek: per saldo minder films en meer ruimte voor en aanmoediging van lef, denk ik. Documentairebudgetten zijn best hoog in Nederland, we mogen echt niet klagen, maar: krap als je buiten de gebaande paden wilt treden.

5. Dit was een bepalend filmmoment in mijn leven… De állereerste draaidag toen ik nog helemaal niet wist dat ik ooit ‘iets met film’ zou gaan doen. Ik werd voor één dagje gevraagd als Franstalige tolk voor de (prachtige!) documentaire La vie en chantant van Patrick Bisschops en was meteen verkocht: de magie van de scènes, het contact tussen personages en crew. En het meest bijzonder, nog altijd: dat iemand zijn meest dierbare dingen aan jou durft toe te vertrouwen. Dat is een groot voorrecht van het vak!