Het hele najaar: Hollandse Nieuwe 2009 (2)

Regisseurs met een première op het Nederlands Film Festival kregen de volgende vragen voorgelegd: 1 Waar gaat je film over? 2 Waarom wilde je hem maken? 3 Mijn volgende film wordt nu eens… 4 Dit zou de Nederlandse film nodig hebben:… 5 Het moet maar eens afgelopen zijn met…

Urszula Antoniak
NOTHING PERSONAL
1 nothing personal gaat over de behoefte aan eenzaamheid, een behoefte die net zo menselijk is als intimiteit. Een jonge rebelse vrouw en een oude kluizenaar ervaren ieder op hun eigen wijze dat eenzaamheid vrijheid is. Een relatie tussen hen is onvermijdelijk. De ironie is echter dat wat hen bindt, datgene is waar ze beiden naar op zoek zijn: eenzaamheid.
2 Ik voelde een diepe persoonlijke betrokkenheid bij het thema, dat wat mij betreft een van de meest karakteristieke kwesties van deze tijd aanraakt: ‘Eenzaamheid betekent comfortabel zijn met jezelf’. Was het eerst de 15 minutes of fame waar iedereen van droomde, tegenwoordig is het 15 minutes of privacy.
3 Mijn volgende film beyond words gaat over emigratie, niet op sociaal vlak maar als een state of mind. Hoe voelt het om perfect geïntegreerd te zijn? Om Nederlands te zijn aan de buitenkant maar van binnen een persoon te zijn uit een ander land, een andere cultuur en tijd? In beyond words zal onder andere de bijzondere Nederlandse Poolse acteur Redbad Klynstra meespelen.
4 Aspiraties. Ik zie liever een filmmaker gigantisch op zijn bek gaan terwijl hij risico’s neemt, dan dat hij dezelfde veilige weg bewandelt die zijn collega-filmmakers al eerder hebben verkend.
5 …afgunst.

NOTHING PERSONAL is te zien vanaf 17 december.

Jan Wouter van Reijen
DENKEND AAN HOLLAND
1 denkend aan holland is een film die ons door het stroomgebied van de Waal voert, langs schilders, beeldhouwers en dichters. Allemaal verbeelden ze de rivier op hun eigen manier. Het is een poëtische film die gaat over de kunst van het kijken en het verschil tussen kijken en zien.
2 Ik kan niet leven zonder films te maken. Ik moest deze film maken om mijn inzicht in de kunst van het kijken uit te diepen. Die kunst heeft natuurlijk ook alles te maken met het maken van films en met beheersing van de taal van de cinematografie. Een drijfveer is ook mijn honger te stillen naar beelden die de werkelijkheid boven zichzelf uittillen. Dan gaat het dus letterlijk over de kunst van het kijken en verbeelden. En daarnaast zie ik het als mijn bijdrage aan het in stand houden van de beschaving.
3 Mijn volgende film wordt gewoon weer de volgende voor mij noodzakelijke film. De volgende stap.
4 Wat de Nederlandse film goed kan gebruiken, is een filmfonds met het inzicht dat onderscheid maken tussen artistieke en commerciële films onzin is. Dat ook de termen artistiek en commercieel onzinnige definities zijn. Het gaat om cinematografische en intellectuele kwaliteit. Het is niet zo, dat het ontbreken van die kwaliteiten een voorwaarde is voor een commercieel interessante film. Integendeel, zou ik zeggen. Als ik me niet vergis is er al een vernieuwingsproces voorzichtig op gang gekomen, dus ik heb goede hoop voor de nabije toekomst. Verder is er voor film, muziek en andere kunsten in dit land te weinig geld beschikbaar. Die bedragen behoren in een beschaafd land hoger te zijn. Daar zou voor geijverd moeten worden.
5 Ik zou het liefst nooit meer beroerd geschreven dialogen willen horen die nodig zijn om het verhaal verder te helpen doordat de makers van de film onvoldoend filmisch bekwaam zijn.

Foto Erik Pezarro

Kris Kristinsson
RUTA DEL JACA
1 ruta del jaca is ‘an unpaved roadmovie from Peru’, zoals het in de Engelse ondertitel van de film heet. De film gaat over magie, muziek en liefde, maar ook over ziekte, verraad en het trauma van Peru, waar 70.000 mensen stierven of verdwenen tijdens een recente burgeroorlog. De Amerikaanse hoofdpersoon reist van hoog in de Andes tot diep in de Amazonejungle speurend naar de moordenaars van zijn ouders en maakt bizarre dingen mee. ruta del jaca wordt wel vergeleken met het programma spoorloos, waarin mensen op zoek gaan naar verloren familieleden in exotische landen. Dat doet Matt ook, alleen zijn Matts avonturen heel extreem en is de filmstijl rauw en subjectief. ruta del jaca is deels een poëtische documentaire over het Peru van vandaag, maar het is ook een zorgvuldig gecomponeerde speelfilm. Niet alleen voor de kijkers is het moeilijk realiteit en fictie te scheiden, maar ook voor de hoofdpersoon, wiens sombere wereldbeeld van kinds af gebaseerd is geweest op een politieke leugen.
2 Voor ik besloot ruta del jaca te gaan maken werkte ik al een paar jaar op het platteland van Peru als fotograaf en schrijver. Ik woonde in een streek die tot voor kort gebukt ging onder gewelddadig terreur van communistische rebellen. Men zegt wel dat een land zonder cultuur een land is op weg naar oorlog. In Peru heb ik dit sterker gevoeld dan waar dan ook. Om de grote armoede en sociale spanning te keren is niet alleen economische groei maar ook culturele ontwikkeling nodig. Daar hebben we een bijdrage aan willen leveren door met lokale acteurs een verhaal te maken waar de plaatselijke bevolking zich in kan herkennen, en door te tonen hoe je ook met bijna geen geld zelf een film kan maken. De hele stad hielp een handje mee. Dat ruta del jaca uiteindelijk in Nederland in de bioscoop terechtkomt is een klein wonder omdat het mijn debuut is als schrijver, regisseur, producent, filmer en editor. Door het enthousiasme van de crew en de Peruanen die ons onder weg hebben ondersteund zijn we ver boven ons kunnen uitgegroeid en hebben we uiteindelijk zelfs duizenden indianen op de been gekregen voor de slotscène.
3 …een muziekfilm want muziek voelt zo lekker om mee te werken.
4 Meer Nederlanders met passie voor film! Ik wil een grote internationale filmklassieker van Nederlandse bodem, zoals die bij bosjes worden gemaakt in andere Europese landen. Een Nederlandse festen of een Nederlandse das leben der anderen is er mijns inziens nog niet, terwijl er aan creativiteit geen gebrek is.
5 …de traditionele indeling van film in documentaire en speelfilm. Steeds vaker bedienen filmmakers zich van een tussenvorm, waarbij fictie en realiteit in elkaar overlopen. Filmfondsen en filmfestivals weten vaak nu niet goed wat ze hiermee aan moeten. Dat is jammer omdat het mengen van documentaire en fictie vaak interessante films oplevert.

RUTA DEL JACA is te zien vanaf 5 november.

Foto Angelique van Woerkom

Tijs Tinbergen
ROTVOS
1 rotvos (die Tinbergen samen met Jan Musch maakte, red.) gaat vooral over mensen en vossen. Over de dilemma’s van de natuurbescherming in Nederland. Wat te doen als een beschermde vos een beschermde korenwolf opeet? Of loert op steeds zeldzamer grutto’s, korhoenders of lepelaars? Vossenonderzoeker Jaap Mulder werkt deels als een ouderwetse trapper middenin dit spanningsveld. Bij nacht en ontij zwerft hij door het struweel of over de weides. Deels bedient hij zich van de allernieuwste satelliettechnieken. Als een spin in zijn web zit Mulder middenin de carrousel van jagers, terreinbeheerders en natuurbeschermers die worstelen met de soms dubbele moraal van de natuurbescherming. Zijn adviezen zijn voor de vos soms van levensbelang.
2 In 1972 doet mijn vrouw Tineke, toen nog een pril biologenmeisje in opleiding, onderzoek naar vossen in het bos bij Arnhem, met name hoe de ouders de jongen naarmate ze groter worden meer en meer op afstand gaan houden. Ik bezoek Tineke af en toe in de hut op palen. Als we ons weer omhoog hijsen om door het smalle raam naar de vos te loeren, kijkt die vos me even aan met een milde blik van verstandhouding. Dat schept een band voor de eeuwigheid. Toen er eind jaren negentig vanuit de natuurbescherming druk werd uitgeoefend om de vos een wettelijke beschermde status te geven, vatte ik het plan op dat proces op de voet te volgen. Tot dat moment werd het beest vreselijk bejaagd. Jaarlijks werden er 14.000 vossen gedood. Toen de film eind 2005 gefinancierd was, was de vos al vanaf 2002 een beschermd dier. En het dier greep zijn kans. Waar ze vroeger door de jagers in toom gehouden werden, verschenen ze nu op steeds meer plaatsen. En als roofdier vrat hij natuurlijk ook andere beschermde soorten op. Dat veroorzaakte veel consternatie bij boerenjagers, maar ook bij natuurbeschermers. De ene soort beschermen betekent soms de andere soort om zeep helpen. In 2006 werd de jacht op de vos toch weer geopend. Heeft de vos ons tuk of wordt hij toch het haasje?
3 …binnen een week gefinancierd. We zijn bezig met een film over hoe Amstelland, de groene wig tegen de Zuidas, zich teweerstelt tegen de steeds maar oprukkende verstedelijking. Een impressionistische documentaire met veel beesten en mensen. Afgelopen winter en voorjaar al veel gedraaid, maar het geld komt niet echt los. Komend voorjaar willen we ook vreemde vogels en klimaatverandering gaan maken. Over het werk van Christiaan Both en Rob Bijlsma aan de bonte vliegenvangers.
4 De enorme diversiteit die de Nederlands film reeds heeft.
5 …het verschijnsel netmanager.

Tijs Tinbergen (links) en Jan Musch (foto Angelique van Woerkom)

Tjebbo Penning
GREAT KILLS ROAD
1 Dat het juiste doen niet altijd het beste is, en andersom.
2 Eerlijk gezegd was deze film voor mij uitzonderlijk omdat het plan een film te maken er was voordat we wisten waar de film over zou gaan. Vier van mijn vrienden wilde allemaal op hetzelfde moment een film maken, en drie maanden later waren we aan het draaien. Een heerlijke ervaring. En wat de inhoud betreft; wat is er boeiender dan schuld en boete in al zijn vormen?
3 …betaald.
4 Film (alle film) moet geaccepteerd worden in Nederland als een volwaardige kunstvorm. Het zou in scholen besproken moeten worden zoals je literatuur bespreekt en schilderkunst. Iedereen moet zijn klassiekers kennen. Dan gaan over vijftig jaar de mensen hier net zo vaak naar de bioscoop als dat ze een boek lezen of naar het museum gaan.
5 ..lijstjes maken over wat er mis is met de Nederlandse film. Stop met zeuren en maak prachtige films.

Jacqueline van Vugt
MAMA DON’T LIKE NO GUITARPICKERS ‘ROUND HERE
1 mama don’t like no guitarpickers ‘round here gaat over het leven in de tweedehands gitaarwinkel De Plug in Amsterdam. Gitaarmannen snuffelen aan de gitaren en de muziek laat hen steeds weer even een jongen worden, vrij en vol passie. Maar de verhouding met de gitaar lijkt het liefdesleven toch in de weg te staan.
2 Mijn vriend woonde naast de gitaarwinkel en zo werden we op zaterdagmiddag wakker getokkeld door toen nog ons onbekende muzikanten. De liefde bloeide verder en we kregen een kindje maar die werd veel te vroeg geboren. Op een ochtend lopen we bezorgd de deur uit op weg naar het ziekenhuis. Razende Ronald, die soms al om negen uur voor de deur van de winkel staat, terwijl deze pas om elf uur opengaat, zong ons in de zon het nummer Oh wat is het leven mooi toe. Met een glimlach gaan we verder en alles loopt goed af. Wat is dit hoekje toch een fantastische plek. Zo ontstond het idee voor een film in de gitaarwinkel op deze Amsterdamse straathoek waar de wereld naar binnen stapt. In de winkel treft me telkens de unieke combinatie van een gekke alledaagsheid gecombineerd met de spanning van virtuositeit.
3 …de speelfilm charley of de documentaire grenzen. Het liefst zou ik eerst de speelfilm maken. Ik heb het script geschreven met hulp van het Scriptlab, Filmfonds en Frans van Gestel, en zou deze speelfilm graag maken. Het lijkt me leuk iets te maken waarbij ik de beelden, tekst en de inhoud weer eens in de hand kan hebben en bepalen. Ook lijkt het me weer eens inspirerend om met acteurs te werken. Jammer dat het proces zo lang duurt. Soms denk ik erover om ook die film gewoon onafhankelijk te gaan maken maar ja dat zou dan de derde alweer zijn.
4 Lef, onafhankelijkheid, transparantie. Er moeten gewoon films gemaakt worden binnen en buiten het establishment en die moeten dan ook door de gevestigde orde opgepakt kunnen worden en gepromoot.
5 …de hokjesgeest. Als Nederlandse filmmaker word je al snel ingedeeld in je hokje terwijl film juist zo breed kan zijn. Die ruimte is voedend. Verder denk ik wel eens dat de wildgroei aan omroepen de Nederlandse film geen goed doet. De verzuiling lijkt alleen maar toe te nemen. Uiteindelijk blijft er minder geld over voor de programma’s, dus ook voor de films en documentaires.

MAMA DON’T LIKE NO GUITARPICKERS ‘ROUND HERE is te zien vanaf 1 oktober.

Foto Angelique van Woerkom

Jan van den Berg
HET GALGENVEN
1 Of het nu om een documentaires gaat of om fictie, mijn films gaan altijd over de strijd van een eenling tegen hogere machten, waar hij of zij meestal — na afloop weliswaar sadder and wiser — weinig van terecht brengt. Het zijn meestal spannende avonturen waarvan ik de uitkomst niet van te voren weet. Zelfs bij het galgenven niet, want dat is een mengeling van documentaire en drama en we waren bij de productie van veel onvoorziene omstandigheden afhankelijk. Het aardige is dat het galgenven zich op het mooiste plekje van Nederland afspeelt. Daar gaat dan weer bestuurlijk het meeste mis. Net als mijn vorige film silent snow. Toen moest ik voor de vervuiling van de poolgebieden naar het mooiste plekje van Groenland. En voor het vervolg van die film heb ik net rond een DDT-fabriek in het zuiden van India gedraaid, in de vervuilde maar allermooiste rivierdelta die ik ooit gezien heb.
2 De reden is vaak heel toevallig. Ik had een televisiefilm gemaakt over de strijd om land en water in Polen, een documentaire met Jan Decleir in de hoofdrol. Hij speelt in die film een landschapsarchitect die daar te veel natuur wil scheppen, volgens de lokale bevolking dan. Die film was genomineerd voor een Nederlandse Academie Award, een prijs van 50.000 euro. Ik zat aan zo’n genomineerdentafel en zag dat de camera’s niet erg op mij gericht stonden. Je probeert dan toch iets van zo’n avond te maken en stelt de tv-directeur naast je voor dat “als we die prijs zouden krijgen” we dat geld zouden besteden aan net zo’n film in Nederland. De prijs kreeg ik niet, maar die film is er nu wel. Zo gaan die dingen soms.
3 De volgende film wordt weer een echte documentaire, de lange film silent snow. De première is gepland voor het festival van Toronto, september 2010. De 14 minuten durende trailerfilm met dezelfde titel draaide al op veel festivals en won al acht vette prijzen, een fantastische start voor de internationale distributie van de lange film.
4 Het lijkt me vreselijk: een daggevangenis met te weinig geld en de verkeerde adviseurs. Ik heb het recentelijk twee mensen ten sterkste afgeraden, maar ze hebben het beiden toch gedaan, zonder naar me te luisteren. Misschien toch goed dat er mensen bereid zijn zo’n ondankbare job te doen. En in elk geval het bewijs dat ik zelf geen begenadigd adviseur ben.
5 Een paar jaar geleden zat ik in de jury van het Nederlands Film Festival en toen wist ik het antwoord op deze vraag heel goed te geven en precies wat voor soort films ik nooit meer wilde zien. Maar ik heb dat allemaal verdrongen en nu zie ik, dankzij een uitstekend netwerk van experts, alleen maar heel erg mooie Nederlandse films.

HET GALGENVEN is te zien vanaf 8 oktober.

Foto Angelique van Woerkom

Jacques Laureys
IN FERNO — DOOR HET OOG VAN DE CAMERA
1 Mijn documentaire gaat over de Nederlandse filmmaker en cameraman John Fernhout, die als eerste het landschap een hoofdrol gaf in de documentaire.
2 Ik kwam twee jaar geleden bij het opruimen van mijn zolder een map uit 1987 tegen waarin ik een lijst had gemaakt van mensen waar een documentaire over gemaakt moest worden. John Fernhout stond bovenaan.
3 …een film zonder producent.
4 Een productiemaatschappij voor auteurs waar alleen uitvoerende producenten werken in dienst van de filmmakers.
5 …de macht over filmprojecten die de subsidiegevers vergeven aan filmproducenten.

Het Nederlands Film Festival vindt plaats van 23 september tot en met 2 oktober in Utrecht (filmfestival.nl).