Helena Keskküla over Choral Reeds

De hele zomer interviewt de Filmkrant vers afgestudeerd filmtalent van verschillende academies. Deze week vertelt de in Estland geboren Helena Keskküla (Gerrit Rietveld Academie) over haar horrormusical Choral Reeds. “Mijn werk is een uitvergroting van hoe ik de wereld beleef.”

Een jaar geleden kwam Helena Keskküla over uit Estland voor de masteropleiding VAV – Moving Image van de Gerrit Rietveld Academie. De 27-jarige had er toen al jaren aan kunstenaarservaring opzitten in haar moederland. “Mijn eerste liefde was muziek”, vertelt ze in een café op loopafstand van het Rietveld-gebouw. “Later vond ik mijn heil in performancekunst. Ik componeerde nummers en trad op, soms maakte ik er dan ook video’s bij. Eerst met mezelf in de hoofdrol, later met vrienden van de universiteit. Dat beviel maar ik miste nog de technische knowhow, waardoor ik me een jaar geleden bij de Rietveld aanmeldde.”

Wie wil kan een groot deel van Keskküla’s videokunst vinden op haar Vimeo-kanaal, waarop ook haar afstudeerfilm Choral Reeds te zien is, een horrormusical waarin een jonge orkestleider tijdens een optreden flauw valt, om vervolgens in het ziekenhuis een minuscuul hoofdje in haar borstkast te ontdekken. De behandelend arts toont er vol bewondering een röntgenfoto van, maar bij de orkestleider triggert de vondst vooral angstgevoelens en onzekerheid. Het zou toch niet zo zijn dat dit minihoofdje de bron van al mijn creativiteit is, mijmert ze in een liedje. Hoe langer ze erover nadenkt, hoe ingewikkelder het wordt. De overpeinzingen leiden tot een rigoureuze daad, waarover we niets verklappen, behalve dat Keskküla haar musical steeds verder laat overgaan in horror – met bloederig effect.

Een horrormusical, dat is nogal ambitieus. “Het is de grootste productie die ik tot nu toe gedaan heb. Mijn eerdere werk was of een video-installatie, of gericht op performances. In die filmpjes onderzocht ik de manier waarop muziek en beeld elkaar van betekenis voorzien. Versterken ze elkaar, of kan je via contrast verborgen of onverwachte betekenissen ontdekken? Meestal begint dat met muziek die ik componeer, waaruit beelden en personages geboren worden. Vaak vreemde wezens zoals zeemeerminnen of overdreven moderne meisjes, maar deze keer wilde ik iets met een verhaal doen, die gekke personages in een narratief plaatsen.”

Beviel dat? “Nou, ik ben nogal nerveus ingesteld, dus vooral het produceren ervan vond ik lastig. Ik werkte voor het eerst met echte acteurs en een crew met filmervaring, en die wilden allemaal precies weten wat ze moesten doen. Heel begrijpelijk natuurlijk, maar ik ben juist geïnteresseerd in de ontelbare mogelijkheden van het filmproces. Dat je on the spot je intuïtie kan volgen en constant nieuwe ingevingen kan uitwerken. Voor Choral Reeds filmden we bijvoorbeeld in een kerk in Haarlem, vlakbij het huis van een van mijn docenten. Toen we daar na het draaien op bezoek gingen viel me op dat de keuken en woonkamer elkaar spiegelden. Een mooi contrast dat ik vervolgens weer in een scène verwerkt heb.”

Ondanks die production value, voelt Choral Reeds ook als een persoonlijke film. Het gaat over onzekerheid, je vastklampen aan irrationele ideeën. Zijn dat gevoelens die je hebt proberen te verbeelden? “Het zijn inderdaad mijn angsten en onzekerheden die je op het scherm ziet, alleen geabstraheerd, vervormd en compact gemaakt. Normaliter voel ik me vaak geremd, maar in de fictionele wereld ben ik ineens nieuwsgierig en heb ik lef. Fictie geeft me de kans om de wereld te ontdekken op manieren die het dagelijks leven niet toelaat. Je kan dat expressief noemen, maar het is vooral het gevoel van vrijheid dat fictie geeft waardoor gevoelens begrijpelijk worden of juist in vermomming een plaats krijgen. Misschien dat het daarom ook een horrormusical is geworden: de angst dat mijn creativiteit niet uit mezelf komt, heeft er een plek door gekregen. Hopelijk heeft het publiek dat ook.”

Ik vond Choral Reeds ook een beetje camp. De muziek bijvoorbeeld lijkt expres naar kitscherige popmuziek te verwijzen of is juist theatraal, de manier waarop je dingen in beeld brengt is soms ook over the top. “Het is ook camp! Ik hou van camp. Maar dat werkt alleen als je het serieus doet. Het is een oprechte kijk in mijn gevoelswereld. Ik hoop dat mensen dat zullen opmerken.”

Ga je nu je afgestudeerd bent terug naar Estland? Of blijf je hier in Nederland? “In Estland wordt de komende tijd de nieuwe film van Christopher Nolan gedraaid, waardoor de hele Estse filmindustrie ineens de toekomst lijkt te omarmen. Ik zou dus eigenlijk terug moeten gaan, om op die golf van optimisme mee te varen. Maar toch blijf ik in Nederland, om nog meer de mogelijkheden van video- en filmkunst te ontdekken. Het bevalt me hier en ik begin mijn draai te vinden. Ik wil Amsterdam verder ontdekken.”

Diverse afstudeerfilms zullen te zien zijn op het Nederlands Film Festival dat van 27 september t/m 5 oktober plaatsvindt in Utrecht.