Gabriel Range over D.O.A.P. (DEATH OF A PRESIDENT)

George Bush was niet de enige president die op het Filmfestival Rotterdam het loodje legde. Tiger-winnaar Morten Hartz Kaplers liet de Deense premier bij een aanslag omkomen in afr. Gabriel Range legde uit waarom hij het op Bush gemunt heeft in d.o.a.p. (death of a president): "De moord op de president is een metafoor voor 9/11."

Is uw film bedoeld als provocatie? Tot op zekere hoogte wel, ja. Maar het is een provocatie met een reden. Het is niet dat ik president Bush heb laten vermoorden om te behagen of om te shockeren. Het leek me een goede manier om te kijken naar de dingen die de regering van Bush de afgelopen vijf jaar heeft gedaan. Als je vanuit de toekomst terugkijkt naar het heden, krijg je een ander perspectief. Het geeft je de mogelijkheid om op de actualiteit te reflecteren. De film gaat niet over de vraag wat er zou gebeuren als Bush zou worden vermoord. De moord op de president is een metafoor voor 9/11.

Ik heb begrepen dat u een aantal doodsbedreigingen heeft ontvangen. Op het moment dat de productie van de film werd aangekondigd, heb ik een aantal bedreigingen ontvangen. Dat geldt ook voor de directeur van het festival in Toronto, waar de film werd vertoond.

Waren dat e-mails, brieven? Beide.

Heeft u enig idee uit welke hoek die bedreigingen kwamen? De e-mails kwamen vooral van adressen uit de zuidelijke staten. Maar ook in Groot-Brittannië zijn ze een ‘letter writing campaign’ begonnen. Ik heb zo’n 300 brieven ontvangen van mensen die vooral uit de Bijbel citeerden. Ik heb klaarblijkelijk de christelijke waarden geschonden.

Was u verbaasd over die reacties? Niet echt. Maar wel over de intensiteit en de felheid ervan. Hillary Clinton noemde de film walgelijk, misselijk makend en ziek. Dat deed ze op het moment dat de productie werd aangekondigd. Ze had de film dus nog niet gezien, want die moest nog gemaakt worden. Er waren journalisten op de radio die de film als moreel fout omschreven. Ook zonder de film gezien te hebben. Dat lijkt me tegen alle journalistieke principes indruisen. Je kunt toch niet iets veroordelen zonder het gezien te hebben? Ik was voorbereid op kritiek, maar niet op deze manier. Dat sommigen, en zeker veel Amerikanen, beledigd zijn door het idee dat een zittende president wordt vermoord, kan ik me wel voorstellen. Maar ik denk dat deze provocatie gerechtvaardigd is. Het dwingt het publiek na te denken over veel dingen die zo vaak worden genegeerd door mainstream media als Fox News.

Heeft u ooit zelf wel eens getwijfeld of deze film ethisch wel in de haak is? Nee, nooit. Ik ben me altijd bewust geweest van de morele en ethische kwesties tijdens het maken van de film. Maar ik geloof niet dat ik grenzen heb doorbroken of overschreden, door de dood van iemand die nog leeft in beeld te brengen. Dat geloof ik niet. Het hangt er natuurlijk wel vanaf hoe het is gedaan. En wat de motivatie is om zoiets te doen…

Laten we het dan over uw motivatie hebben. Waarom heeft u voor de moord op president Bush gekozen in plaats van een fictieve president X? Omdat de film wordt verteld in de stijl van een documentaire. En omdat ik wilde dat de film zou gaan over een wereld die iedereen zou herkennen. Het gaat over de echte wereld, ook al is het fictie. Als het president X geweest zou zijn, zou het publiek op een andere manier gaan kijken. Dan ziet het publiek de film als een science fictionfilm of een Hollywood-thriller. Dan gaat het publiek daar ook heel anders over nadeken.

U wilt het publiek politiek bewust maken? Ja.

Toch las ik ergens dat deze film niet tegen Bush gericht is. Het is geen aanval op hem als individu. Het is geen kritiek op hem persoonlijk, maar op het beleid van zijn regering. Ik heb uit de VS ook de kritiek gekregen dat ik te aardig voor hem ben geweest. Dat ik hem te sympathiek en te intelligent heb gemaakt.

De kern van het verhaal is dat mensen veroordeeld worden, niet omdat ze schuldig zijn, maar omdat er een politieke wil en druk is om dat te doen. Is dat typisch voor de regering Bush? Ik denk het wel. In de nasleep van 9/11 hing er een specifiek klimaat van angst, dat volkomen te begrijpen is. Maar dat is wel, heel cynisch, misbruikt door de regering. Op vele verschillende manieren. Ze probeerden mensen het gevoel te geven dat de oorlog werd uitgevochten in Amerika zelf, in hun eigen stad om de hoek. Er werd gezegd: "We móeten deze maatregelen nemen, om u te kunnen beschermen". Ook de link die ze tussen Saddam Hussein en Al-Qaeda hebben gelegd was natuurlijk onzin.

Maar denkt u niet dat zoiets al eerder is gebeurd, bijvoorbeeld onder Nixon? Ja, natuurlijk. Daar heeft u gelijk in. Er zijn ook veel parallellen met deze oorlog in die in Vietnam. De polariserende werking bijvoorbeeld.

Dan opnieuw de vraag: Waarom niet gekozen voor president X? Denkt u niet dat u dan een veel universeler verhaal had gemaakt? Dat weet ik niet. Ik denk het niet. Ik wil juist dat het over vandaag gaat.

Dat betekent wel dat uw film alleen een betekenis heeft in deze specifieke politieke constellatie. Tsja. De film is een thriller. Het is een verhaal waarvan ik hoop dat het een blijvende waarde zal hebben. Maar de politieke betekenis is uiteraard aan deze tijd gebonden. Maar alle politieke films zijn niet meer dan een momentopname van de geschiedenis.

Heeft de recente democratische verkiezingsoverwinning de betekenis van uw film ondermijnd? Ik denk het niet. Er is geen twijfel dat het klimaat aan het veranderen is. Ten tijde van de première in Toronto, een half jaar geleden, was het ondenkbaar dat president Bush zou erkennen dat er bepaalde parallellen zijn met Vietnam. Of dat de situatie in Irak ontmoedigend is. Het was een tijd waarin kritiek op het leiderschap werd gepresenteerd als onpatriottisch. Mensen die tegen de Patriot Act waren, waren onpatriottisch, per definitie. De reden waarom ze de verkiezingen in 2004 konden winnen was door die angst uit te buiten. En door alle kritiek te marginaliseren en criminaliseren.

Maar bent u niet bang dat als er straks ook een democratische president wordt gekozen, uw film naar de prullenbak wordt verwezen? Nee, dan kun je het zien als een film over een bepaalde tijd. Zoals je ook nu nog naar jfk kan kijken. Al hoop ik wel dat mijn film wat waarachtiger is. Maar los daarvan, de meeste films hebben een bepaalde houdbaarheidsdatum.

Heeft u een reactie ontvangen uit het kamp van Bush? Nee. Ik weet zelfs niet of hij het gezien heeft. Er was wel een journalist die tijdens het vragenuurtje in het Witte Huis om commentaar heeft gevraagd. Een woordvoerder verklaarde dat ze geen commentaar zouden geven, want ‘it didn’t dignify a response’. Dat is grammaticaal niet correct. Het zou moeten zijn dat ’they would not dignify it with a response’. De grammaticale fout doet vermoeden dat dit antwoord rechtstreeks uit de mond van de president komt.

Kijkt u niet met angst en beven naar de datum van 19 oktober? Het zou een drama zijn als hij op die dag zou worden vermoord. Maar ik ga er vanuit dat de geheime dienst hem die dag wel binnenshuis zal houden.

Jeroen Stout