Eduardo Villanueva over Penumbra
Het donkerste deel van een schaduw
Tiger Award-kandidaat op IFFR Penumbra is een portret van een Mexicaanse hertenjager, opgenomen in de schemering, met veel aandacht voor de omgevingsgeluiden. Eduardo Villanueva: " Die kostbare momenten, als het geen dag en geen nacht is, zijn zeer moeilijk te vangen."
Penumbra is opgenomen in het afgelegen Mexicaanse gebied tussen Colima en Jalisco. Eduardo Villanueva: "Ik woon daar nu negen jaar, in het dorp Comala. De eigen taal van dit grensgebied is heel eigenaardig, de bewoners leven tussen een fantasie- en spookwereld in."
De titel van uw film Penumbra is een optische term die halfschaduw betekent. Hoe moeilijk was het om te filmen met minimaal licht tijdens de uren tussen licht en duisternis? "Die kostbare momenten, als het geen dag en geen nacht is, zijn kort en zeer moeilijk te vangen. Ik heb alleen in deze uren van minimaal, subliem licht gefilmd, op zoek naar die unheimische halfschaduw en de extreme contrasten van clair-obscur. ‘Penumbra’ verwijst naar de toestand tussen licht en duisternis, het donkerste deel van een schaduw; al eerder gevangen door de schilders die tenebrism gebruikten en die mijn film beïnvloed hebben: Caravaggio, Francisco Ribalta, Zurbara?n en Jose? de Ribera."
Zegt dit desolate moment van de dag ook iets over de staat of de stemming van de mensen die daar wonen? "Penumbra verwijst indirect ook naar de toestand van de wereld: in Mexico is er een toename van criminaliteit, er is onzekerheid over onze economische, politieke, culturele en sociale toekomst. Niemand voorspelt een gelukkige toekomst voor de wereld; de opwarming van de aarde en de nalatige machthebbers kunnen rampen veroorzaken, een sociale en economische instorting. De mooie toekomst die werd aangekondigd met de val van de Berlijnse Muur, is nooit aangebroken."
Geluid is alomtegenwoordig in uw film. Naast de levendige geluiden van vogels, water en insecten staat het besef van sterfelijkheid, gevisualiseerd door de verdwijnende wolk en de herinnering aan de dode zoon. "Geluid is in mijn film inderdaad net zo belangrijk als het beeld. Toen ik enkele jaren geleden de notities over cinematografie van Robert Bresson las, raakte ik overtuigd van het strikte gebruik van geluid in films, zoals Bresson zelf zegt in een van zijn notities: ‘Geen muziek ter ondersteuning of versterking. Absoluut niets van muziek.’
Omdat voor mijn hoofdpersonen het gehoor het belangrijkste zintuig is, heb ik louter omgevingsgeluiden gebruikt, met crescendo’s, pianissimo’s en fortissimo’s, die niet noodzakelijk samenvallen met de gebeurtenis die je ziet. Dood en leven staan zij aan zij. Met mijn film verwijs ik ook naar de leegloop van het Mexicaanse platteland; er zijn geen jonge mensen meer die hier werken, zijn ze allemaal naar de Verenigde Staten vertrokken, de afwezige zoon is daar een voorbeeld van."
Vaak filmt u jager Adelelmo van een afstandje, door bladeren heen, alsof hij één is met de omgeving. Als jager is hij krachtig maar ook afhankelijk van de omgeving. Hoe staat hij in de natuur? "Ik filmde Adelelmo van een kleine afstand, omdat ik wilde dat het publiek dezelfde ervaring heeft als hij, als hij op jacht gaat. Hij maakt deel uit van de natuur, respecteert en vereert zijn omgeving. Hertenjagers in Mexico hebben zo hun eigen rituelen en mythen. Mixcoatl, de god van de jacht, herleeft niet als mens, maar als een hert, en elke hertenjacht is een heropvoering van die mythe.
"De mensen die je ziet in mijn film zijn geen professionele acteurs, soms spelen ze de echte versie van zichzelf, vermengd met mijn verbeelding. Adelelmo was in zijn jonge jaren een jager. Soms vertelde hij op de set een van zijn eigen waargebeurde verhalen, bijvoorbeeld over de kleine stenen die je soms vindt in de maag van een hert, en die geluk zouden brengen. Dan liet ik mijn camera doorlopen en hoorde ik dit lange gesprek geduldig aan. Onbewust verbind je zo feiten en verhalen met elkaar, als je je zintuigen maar openhoudt."
Mariska Graveland