Boris Paval Conen over Telefilm Dojo

Spannende kinderfilms voor de doelgroep zes tot twaalf jaar, waarbij het voor (groot)ouders ook leuk is om mee te kijken. Dat is het uitgangspunt van de zes Telefilms dit jaar. Regisseur Boris Paval Conen verbeeldt in Dojo de energieke leefwereld van tiener Brandon, die moet kiezen tussen een leven in de criminaliteit of de discipline van zijn judolessen.

“Het was echt een ontzettend leuk project.” Boris Paval Conen benadrukt het een paar keer tijdens ons gesprek. De filmmaker, die de afgelopen dertig jaar in zo’n beetje alle genres werkte en al vier eerdere Telefilms op zijn naam heeft staan (waaronder een van de beste: het uitzettingsdrama Exit uit 2013), vond zich met de energieke coming-of-age Dojo opnieuw uit door voor het eerst improvisatie en jeugdige energie toe te laten. Een bevrijding, aldus de regisseur: “Je leert vooral goed kijken naar wat er voor de camera gebeurt.”

Dojo gaat over Brandon (Kymani Pinas), een Surinaams-Nederlandse jongen die met zijn familie in het Noord-Amsterdamse Molenwijk woont. Het is een leven aan de randen, met weinig geld maar wel twee werkende ouders die hun best doen om hem een beter leven te geven. Zijn vader maakt lange dagen als automonteur, zijn moeder werkt nachtdiensten in een ziekenhuis. Brandon en zijn zusje zijn daardoor voornamelijk op zichzelf aangewezen.

Dat leidt ertoe dat andere – schimmige – ouderfiguren hun oog op de jongen laten vallen. Vooral de charismatische bendeleider Billy (Ramses van Hall), met praatjes over geld en gestolen luxe, maakt indruk op Brandon en zijn beste vriend Ayan (Bram Klappe). Om bij Billy in het gevlei te komen, proberen de twee een iPad uit een onlangs geopende judoschool te stelen. Het mislukt, maar in plaats van Brandon aan te geven, stelt de nukkige judoleraar Kai (Emmanuel Ohene Boafo) voor hem te trainen. Houdt hem dat op het rechte pad, of zijn de verleidingen van de straat te groot?

Energie
Dojo maakt de kijker deelgenoot van de jeugdige en dynamische leefwereld van opgroeien in Molenwijk. Een bewuste keuze, benadrukt Conen, die al in de scenariofase gemaakt werd. “Het idee voor de film komt van Joost Schrickx, maar het scenario werd door Ashar Medina en Evianne Lamme geschreven. Wat me aansprak was hun idee om het verhaal vanuit Brandons belevingswereld te vertellen. Wat ons alle drie opviel was dat veel jeugdfilms eigenlijk voor volwassenen gemaakt lijken te zijn. Zo van: kijk de gevaren waar onze kinderen aan blootgesteld worden. Dat kan een interessante aanpak zijn, maar wat je daardoor mist is de beleving van de jongeren die centraal staan. Dat wilden we anders doen.”

Om Brandons levensgevoel invoelbaar te maken, koos Conen samen met cameraman Joris Bulstra voor onder andere een vloeiende cameravoering en zomerse kleurenfilters, en liet hij een soundtrack vol hiphopmuziek componeren door Alberto Arifi en Donny Ulendorp. “Brandon beleeft zijn situatie natuurlijk totaal anders dan ik dat doe. Ik zie de gevaren van de criminaliteit van zo’n wijk, zie de grijze huizenblokken waarin hij opgroeit. Voor Brandon is dat heel anders. Hij ziet mogelijkheden en avonturen. Die huizenblokken zijn z’n speelterrein en zo’n Billy is juist een spannend figuur, iemand die zich om hem bekommert en om hem geeft.”

Filmen is management of resources, stelt Conen. “Je moet heel goed nadenken over wat je wel en niet doet, omdat je geld gewoon beperkt is. In dit geval besloten we die beperking juist te omarmen en vol op voor de energie en emotie te gaan. We filmden met een goedkope camera die midden in de actie stond, gebruikten natuurlijk licht en gaven de acteurs alle vrijheid om zich door een scène te bewegen en teksten te improviseren. Mijn regel was: als ik het geloof, is het goed – ook als dat bijvoorbeeld leidde tot jonge acteurs die in elke take op een andere plek stonden of teksten die grammaticaal niet helemaal correct werden uitgesproken.”

Judolessen
Die werkwijze was een bevrijding voor de gevestigde regisseur. “Ik vond dat proces erg prettig. Je bent veel beter aan het kijken naar wat er gebeurt op het scherm. Zo merkten we tijdens de opnames dat de vriendschap tussen Brandon en Stefano nog niet goed uitgediept was. We hebben toen verschillende scènes met ze opgenomen waarin ze gewoon wat rondhangen. Op een gegeven moment filmden we in de slaapkamer van Brandon, beginnen Kymani en Delano ineens samen een balletje hoog te houden. Wat een pret hadden die twee, je ziet de vriendschap ontstaan. Dat is uiteindelijk in de film beland, terwijl ik zo’n scène nooit had kunnen bedenken.”

Voor Dojo werkte Conen voor de derde keer samen met acteur Emmanuel Ohene Boafo, die tien jaar geleden zijn filmdebuut maakte in Conens Exit. “Dat was tijdens een kantelpunt in zijn carrière: zou hij er z’n beroep van kunnen maken of moest hij zijn droom laten varen? Die hoofdrol bewees toen voor hem en zijn familie dat acteren zijn grote talent was.” Sindsdien heeft Boafo de Toneelacademie in Maastricht afgerond en won hij de Louis d’Or, de belangrijkste toneelprijs van Nederland. Inmiddels richt hij zich vol op een filmcarrière.

In Dojo is hij het morele anker, de persoon die Brandon door middel van judo op het rechte pad probeert te houden. “Toen ik Emmanuel benaderde voor de rol, hadden we allebei een vraag. Hij: mag ik mijn haar afscheren en baard laten staan? Ik: kan je het lachen en de vrolijkheid tot een minimum beperken? In eerdere rollen zag ik vaak een bewegelijke, frivole Emmanuel, maar met Kai wilde ik zijn nukkige, standvastige kant onderzoeken. Dat is namelijk de indruk die hij op Brandon maakt.”

Als judoka Kai moest Boafo zich goed verdiepen in de judosport en zich de moeilijkste worpen eigen maken. Het zorgde voor vele trainingsuren en zenuwachtige momenten toen een ingewikkelde worp tijdens de opnames in eerste instantie niet lukte. Ook Conen zelf deed maandenlang research naar de vechtsport. “We hebben allerlei dojo’s bezocht en ons echt helemaal ondergedompeld in de verschillende bewegingen. Toevallig is een goede vriend een fanatieke judoka en dat bleek enorme hulp: bij hem kon ik terecht voor allerlei technische details en hij fungeerde als vechtcoach op de set.”

Daarbij bleek de judo-filosofie, die draait om respect hebben, de perfecte metafoor voor Brandons leven. “Omdat judo een verdedigingssport is, geldt dat je zonder vallen de sport niet kan beoefenen. Dat kan je ook op het leven van onze hoofdpersoon toepassen. Die moet eerst door de hel gaan, voordat hij grip op het leven leert krijgen. Die judowijsheid hebben we volgens mij mooi in de film verwerkt.”

Dojo (Producent: Phanta Basta | Omroep: KRO-NCRV) wordt zondag 18 december 2022 om 10.00 uur uitgezonden op Zapp (NPO3).