Bent Hamer over HOME FOR CHRISTMAS

"Mijn belangrijkste doel op dit moment is zorgen dat ik thuis ben met kerst." Die soundbyte heeft regisseur Bent Hamer in ieder geval alvast paraat. Dat komt ervan als je een film maakt die wel met kerst moét worden uitgebracht.

En dat terwijl Hamer toch al zijn twijfels had over het maken van een kerstfilm. "Ik wilde geen ‘christmas carol’ maken. Zoals de meeste mensen die ik ken, sta ik ambivalent tegenover kerst. Ik heb natuurlijk goede herinneringen aan het kerstfeest in mijn kindertijd: met de hele familie in oma’s huis; het openen van de cadeaus. Maar het gaat tegenwoordig alleen nog om de verkoop, en het begint gewoon te vroeg; tegen dat het december is ben ik het zat."
Maar uiteindelijk is home for christmas iets anders dan het gros van de kerstfilms, denkt Hamer. "Het is een film voor mensen die ambivalent tegenover kerst staan. Alle traditionele kerstelementen zitten ook in home for christmas — de kerstman; de boom met de piek; de levende kerststal — maar we doen er steeds iets eigens mee. Bij de meeste andere kerstfilms blijft er niets over als je de kerstelementen uit die films haalt. Hier zou het sterkste deel van het verhaal nog steeds overeind blijven: de verhalen van mensen die het moeilijk hebben."
De film is een mozaïekvertelling die zich afspeelt op kerstavond. Verschillende tobbende personages bewegen zich door een besneeuwd dorpje, onderweg naar dat ’thuis’ uit de titel. "Op 1 januari zijn hun problemen nog precies hetzelfde. Alleen worden ze rond kerst versterkt door die vrolijkheid die overal heerst."

Notitieblokje
De film is gebaseerd op Levi Henriksens boek Bare mjuke pakker under treet (Alleen zachte cadeaus onder de boom). "Mijn vrouw las het boek en vond het iets voor mij," lacht Hamer, "waarschijnlijk omdat het haar op een bepaalde manier aan mijn films deed denken. Dat zit denk ik in de ruimhartigheid waarmee Henriksen schrijft over mensen die een beetje buiten de maatschappij staan, en zijn combinatie van emotie en humor."
Het boek is een verzameling korte verhalen die allemaal in hetzelfde fictieve dorp Skogli spelen, maar verder los van elkaar staan. Hamer maakte voor zijn scenario een selectie, voegde verhalen samen en legde verbanden. "Omdat ik mijn films zelf schrijf, regisseer én produceer, kon ik dat naar eigen inzicht doen. Er is natuurlijk een verschil tussen wat ik als lezer mooi vind en wat geschikt is voor film, maar dit zijn de verhalen die ik wilde vertellen — al ben ik me er zeer van bewust dat het op miljarden andere manieren gedaan had kunnen worden."
Behalve de ingrepen in het materiaal uit het boek voegde de regisseur bovendien een zelf geschreven proloog en epiloog toe, die beide verwijzen naar de Joegoslavische oorlog van de jaren negentig. "Die scènes had ik nog ergens in een notitieblokje staan. Hoe dat bij elkaar komt is iets intuïtiefs, maar het heeft ermee te maken dat ik de kleine verhalen uit het dorpje in een grotere context wilde zetten, met die oorlog die in onze achtertuin woedde. Ik ben inmiddels oud genoeg om niet zo bang meer te zijn voor dat soort grote statements."

Garantie
De vrijheid die Hamer met het verhaal nam, roept de vraag op hoe de auteur van het boek daarmee omging. "Dat moet hij zelf maar zeggen, maar ik had de film niet gemaakt als ik niet de vrijheid kreeg om er mee te doen wat ik wilde. Hij was tevreden met de film en dat is prettig, maar ik was daar niet van afhankelijk. Je kunt natuurlijk als filmmaker samenwerken met een schrijver maar dat is een riskant proces. Henriksen kende mijn werk, dat is de garantie die hij had en verder moest hij het loslaten. Zo zou ik het in ieder geval doen als ik zelf schrijver was!"
In dit geval zal geholpen hebben dat er een duidelijke verwantschap is tussen de universa die de schrijver en de filmmaker creëren, waarin de toon altijd laveert tussen zachtmoedig drama en een fijnzinnige humor. "Dat evenwicht is voor mij heel natuurlijk", zegt Hamer. "Als ik naar het leven kijk, is het onmogelijk daarin niet die poëtische humor te zien. Het klinkt misschien wat pretentieus, maar voor mij is het onmisbaar onderdeel van mijn begrip van de mensheid en de wereld. Dat heeft ook te maken met de details die ik in mijn films probeer te stoppen: hoe we als mensen onze levens organiseren en zekerheid vinden in de omgevingen die we voor onszelf creëren. Die poëtische humor hangt samen met hoe klein we zijn, hoe fragiel."

Joost Broeren

De Filmkrant sprak met Bent Hamer op het Internationaal Filmfestival van Vlaanderen in Gent.