Armando Iannucci over The Death of Stalin

Eerst fileerde hij de Britse politiek in The Thick of It. Toen Washington in Veep. Toen kwam er een nieuwe Amerikaanse president en bleek de realiteit idioter dan Armando Iannucci zich in z’n series had voorgesteld. Wat moet je dan als satiricus? Een ‘komedie over angst en paranoia’ maken dus, alias The Death of Stalin.

Door Ronald Rovers

Stalin maakte het zichzelf ook niet makkelijk. Jarenlang liet hij elke enigszins capabele arts vermoorden of naar Siberië verbannen — omdat hij dacht dat intellectuelen gevaarlijk zijn — en vervolgens ging ‘ie op sterven liggen. Niet handig. In maart 1953 stierf Stalin na twee dagen van medische onkunde en in het machtsvacuüm ontstond een strijd van epische omvang over de vraag wie de nieuwe leider van de Sovjet-Unie moest worden? Armando Iannucci (The Thick of It, Veep, Alan Partridge) maakte over die paranoïde stoelendans The Death of Stalin.

Eigenlijk kun je zeggen dat Stalin nog steeds leeft. "De Russen zijn er behoorlijk dubbelzinnig over. Ze hadden ‘m ook rustig in een mausoleum kunnen wegstoppen en de deur dicht kunnen doen. In plaats daarvan wordt Stalin onderwezen op scholen, omdat ‘ie de hele boel heeft geïndustrialiseerd en de oorlog heeft gewonnen. Toen ik laatst in Moskou was, hing er in mijn hotel gewoon een portret van Stalin aan de muur."

Dat is in Duitse hotels toch anders. "Stalin is er echt nog. En in die zin heeft westerse cinema nauwelijks iets met de man gedaan. Ik denk omdat wij in het westen ook nog steeds niet besloten hebben hoe we Stalin moeten zien. Je kunt mensen gewoon nog een schouderklopje geven terwijl je ‘Hé ouwe kameraad’ zegt. ‘Hé ouwe nazi’ ligt toch gevoeliger."

Maar u hebt een komedie over Stalin gemaakt. Nou ja, over zijn entourage. Ik ken mensen met een Russische achtergrond die de film niet willen zien omdat je volgens hen geen komedie over een massamoordenaar kunt maken. "Ik was onlangs in Brussel bij een vertoning en tijdens de Q&A na afloop zei iemand dat ze er om die reden niet naar uit had gekeken om de film te zien. Maar ze vond dat de film de geschiedenis met respect behandelt. Het is geen slapstick. Het is wat ik een ‘paranoiakomedie’ noem, een ‘angstkomedie’. Het gaat over de mensen die onmiddellijk na Stalins dood in dat totale machtsvacuüm proberen te overleven. De komedie komt voort uit dezelfde bron als de angst. Dat is de enige manier om een komedie over Stalin te laten werken."

U hebt The Thick of It en Veep geschreven over eigentijdse politieke machinaties. Waarom een film over een dode dictator? Waarom niet over Trump of Berlusconi of Viktor Orbán? "Ik speelde met de gedachte om een fictiefilm te maken over een eigentijdse dictator om te kijken waar het heen zou kunnen gaan met de Trumps, de Berlusconi’s en de Orbáns. Toen kreeg ik een telefoontje uit Frankrijk dat iemand graag de strip The Death of Stalin wilde verfilmen en men vond mij de aangewezen regisseur. Waarom iets fictiefs verzinnen als de feiten even bizar zijn?"

Maakt u zich zorgen over dit nieuwe slag politici? "Ja. Dat is de reden dat ik een komedie over angst wilde maken. Er groeien nieuwe generaties op die niets anders dan democratie kennen. Als die niet aan hun trekken komen, kunnen ze uit onwetendheid weleens voor een onbekend alternatief kiezen. Zeker als dat met hagelwitte tanden en in maatpak wordt aangeboden."

Wat kan satire doen als de waanzin aan de macht is? "In ieder geval niet de politieke voorkeur van mensen veranderen. Ik vind het lastig: alles wat je verzint over politieke ijdelheid en onkunde en waanzin, blijkt de volgende dag realiteit. Wat doe je als politici op het hoogste niveau dingen roepen die geen fatsoenlijk mens tegen een ander zegt?"