Antonio Naharro en Alvaro Pastor over YO, TAMBIÉN

Het Spaanse yo, también vertelt het ongebruikelijke verhaal van een man met Downsyndroom op zoek naar seks en liefde. De film won de publieksprijs tijdens IFFR 2010.

Dat yo, también in Rotterdam de publiekprijs won, is minder vanzelfsprekend dan je gezien het hoge aaibaarheidsgehalte van het onderwerp zou verwachten. De laatste dagen van het festival wisselde de film een paar keer de eerste en tweede plek op de ranglijst met die frau mit den 5 elephanten, een mooie documentaire over een 86-jarige vertaalster die jarenlang gedisciplineerd aan de vijf grote romans van Dostojevski werkte. Fijn dat zulke schijnbaar tegengestelde films zo goed gewaardeerd werden. Behalve die publieksprijs won de film ook prijzen op het gerenommeerde filmfestival van San Sebastian en sleepte hij een paar Goya’s binnen voor Beste Actrice en Beste Lied.
Met die hoge aaibaarheid van yo, también valt het bij nader inzien wel mee. Het verhaal over een zelfbewuste man met het syndroom van Down (Pablo Pineda) die niets liever wil dan een vriendin schreeuwt dan wel om tranen en zakdoekjes maar regisseurs Antonio Naharro en Alvaro Pastor trapten niet in de val van het gemakkelijke sentiment. Misschien heeft dat iets te maken met de weerbarstigheid van Spaanse drama’s die vaak om een of andere vreemde reden iets houterigs en afstandelijks hebben. Of misschien was het gewoon scherpe regie. Hoe dan ook, hier pakt het goed uit.

Het Britse vakblad Screen schreef dat onze culturen de neiging hebben om mensen met verstandelijke handicaps te ‘deseksualiseren’. Naharro: Familie en vrienden zijn altijd erg geneigd mensen met een geestelijke handicap in bescherming te nemen. Om ze te veel te beschermen eigenlijk. Dat is begrijpelijk maar zo verhinderen ze ook dat mensen iets met hun sterke behoefte aan seks en liefde kunnen doen. Geen enkele ouder zet zijn zoon of dochter graag apart van alle anderen maar men denkt die kinderen te moeten beschermen om te voorkomen dat ze beschadigd raken. Het is trouwens al moeilijk genoeg om met je eigen seksualiteit om te gaan dus je kunt je voorstellen hoe moeilijk het voor ouders is om ook nog te zorgen voor de seksualiteit van je kind. Zodra iemand hulp nodig heeft bij seks wordt dat voor de omgeving erg lastig. Veel mensen zeggen dan dat die behoefte aan seksualiteit niet bestaat. Om er maar vanaf te zijn.

In Nederland ontstaat zo nu en dan een relletje omdat blijkt dat aan de seksuele behoeften van mensen in gesloten instellingen toch tegemoet wordt gekomen. Hoe is dat in Spanje geregeld? Pastor: Het hangt er vanaf. De eerste instituten die bij ons gingen zorgen voor mensen met een handicap hadden een religieuze achtergrond. Daar is seksualiteit altijd een probleem geweest. Maar tegenwoordig zijn er veel andere instituten bijgekomen waar vrijer over seks wordt gedacht. Daar heb je veel mensen die ervoor pleiten wel ruimte te geven aan de behoefte aan liefde en seks. In sommige instellingen zijn er workshops over seksuele voorlichting. Terwijl daar de instelling het voortouw neemt zijn het dan wel weer vaak de ouders die moeilijk doen. Maar vooral op nationaal niveau wordt er nog steeds spastisch over gedaan. Wat ergens nogal vreemd is want in de Mediterrane landen zijn we erg ontwikkeld in de integratie van mensen met handicaps. Veel meer dan bij jullie. Bij ons kunnen mensen vaak gewoon aan het werk op misschien ietwat aangepaste maar wel reguliere arbeidsplaatsen. Handicaps zijn bij ons veel meer geïntegreerd in werk en sociaal leven. Maar seksualiteit is in dat opzicht een relatief nieuw terrein.

Jullie hadden met de film gemakkelijk kunnen vervallen in melodrama en sentimentaliteit. Maar dat gebeurde niet. Pastor: Omdat wij totaal niet sentimenteel zijn. Alleen in ons privéleven. Dus we hebben bewust een sober realisme in de film gehouden.

Sommige scènes waarin Daniels beheersing van muziek en literatuur worden getoond zijn eigenlijk net iets te dik aangezet. Vond ik. Achteraf spijt van? Naharro: Die scènes gaan verder dan alleen het tonen van Daniels intelligentie. We wilden de obsessie voor cultuur laten zien van het gezin waar hij in opgroeide. En tegelijk de obsessie van de moeder met haar zoon. Het is dankzij de niet aflatende intellectuele prikkeling door zijn moeder dat Daniel zich zo heeft kunnen ontwikkelen. En er is niet alleen die obsessie, er is vooral ook de liefde voor cultuur. Die heeft een sterk emotioneel aspect. Maar uiteindelijk wil hij dus vooral ook een vriendin.

Pablo Pineda is een speciaal geval? Pastor: Zeg maar een uniek geval. In Spanje en Zuid-Amerika is hij een beroemd man. Omdat hij de eerste en enige man met Downsyndroom is die een universitaire studie heeft afgerond. We zagen hem voor het eerst in een documentaire op de Spaanse publieke televisie. Toen zijn we aan een scenario begonnen en hebben we Pineda een eerste versie laten lezen.

En toen was het gemakkelijk om hem over te halen? Naharro: Hij dacht dat we gek waren geworden. Hij had nog nooit geacteerd. Niet dat hij bang was voor de camera maar acteren is weer even heel iets anders dan gewoon voor een camera staan. Hij veegde ons voorstel van tafel. Maar na erover te hebben nagedacht en overlegd te hebben met zijn familie besloot hij toch mee te doen. Maar hij wil geen acteur blijven. Pineda is vooral gefascineerd door opvoeding en doceren, daar is hij ook in opgeleid. Hij ziet een toekomst voor zichzelf weggelegd als leraar.

Ronald Rovers

De Filmkrant sprak met Antonio Naharro en Alvaro Pastor tijdens IFFR 2010.